CÜVEYNÎ’NİN İSTİRSÂL MESELESİ İLE AHVÂL TEORİSİ VE BU KONULAR ETRAFINDA CEREYAN EDEN TARTIŞMALAR

Authors : Mehmet Macit Sevgili

Pages : 139-158

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2016-04-12

Article Type : Other

Abstract :İstirsâl, Allah’ın ilim sıfatıyla ilintili bir meseledir. Cüveynî, Burhân adlı eserinde bu meseleyle ilgili düşüncelerini aktardığı bir pasaja yer verir. Burhân şârihleri, İbn Teymiyye ve Zehebî gibi âlimler, bu pasajdan hareketle Cüveynî’nin Allah’ın cüziyyâtı bilmediği görüşünde olduğınu öne sürmüşlerdir. Tâcuddin Sübkî ise eleştiriler karşısında Cüveynî’yi harâretli bir şekilde savunmuş ve onun Allah’ın cüziyyâtı bildiği görüşüne sahip olduğunu ispatlamaya çalışmıştır. Cüveynî’nin pasajının yanlış anlaşıldığını düşünen Sübkî, anlaşılması gereken mana çerçevesinde uzun değerlendirmelerde bulunmuştur. Esasında taraflar arasındaki çekişmelerin temelinde mezhepsel farklılıklar yer almaktadır. Araştırma neticesinde Cüveynî’nin felsefecilerin Allah’ın cüziyyâtı bilmediği görüşünü benimsemediğini; ancak söz konusu düşüncesiyle Eş’arîlik çizgisinden saptığını müşâhede ettik. Ahvâl, zât-sıfat ilişkisini çözümlemeye yönelik bir Mutezile teorisidir. Bunun Mutezile dışındaki en önemli teorisyeni Cüveynî’dir. Cüveynî, ahvâl teorisiyle ilgili özgün açılımlar geliştirmiş ve buna kayda değer katkılar sunmuştur. Bu sayede o, teoriyi Eş’arîliğe uyarlamayı amaçlamıştır. Cüveynî, Şâmil ve İrşâd adlı eserlerinde ahvâl teorisini kabul etmiş ve savunmuş; en son kaleme aldığı eserlerinden biri olan Burhân adlı eserinde ise teorinin bâtıl olduğunu belirtmiş ve bundan rücû ettiğini deklare etmiştir.
Keywords : Cüveynî, istirsâl, ahvâl, el-Burhân