Öğretmenlerde İrrasyonel İnançlar İle Cinsiyet Ve Depresyon İlişkisinin İncelenmesi

Authors : Fuat Tanhan

Pages : 55-73

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2014-06-30

Article Type : Other

Abstract :Problem durumu: Bilişsel kuram, depresyonu açıklayan literatür içinde önemli bir yere sahiptir. İnsanlık tarihi kadar uzun bir geçmişe sahip olan eğitimin en temel paydaşlarından biri de öğretmenlerdir. Öğretmenler, bir model olarak davranış, tepki ve tutumlarıyla öğrencilerin gelişimleri üzerinde önemli bir rollere sahiptirler. Bu noktada, öğretmenlerin akılcı inançlara sahip olmaları oldukça önemlidir. Olaylar ve durumlar karşısında rasyonel inançlara sahip olmayan öğretmenler, öğretmenlik rollerinden kaynaklı hedefleri gerçekleştirmede başarısız olacaklardır. Ellis, irrasyonel inançları dört grupta toplamaktadır. Bunların ilki ve en sık görüleni, " yapma(ma)lıydım”, "gelme(me)liydim” biçiminde "meli” ve "malılarla” ifade edilen dayatma yönündeki irrasyonel inançlardır. Araştırmanın amacı:  Öğretmenlerin sağlıklı düşünebilme becerilerine sahip olması, eğitim sürecinde üstlendikleri rolleri başarıyla yerine getirebilmeleri açısından oldukça önemlidir. Öğretmenlerin rasyonel ve irrasyonel inançları ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin cinsiyet değişkeni bağlamında incelenmesi bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır.  Yöntem: Öğretmenlerin irrasyonel inançlarına bağlı olarak depresyon düzeylerinin incelendiği bu çalışma, genel tarama yöntemlerinden betimsel ve ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma kapsamıda veriler, Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve İrrasyonel İnançlar Anketi (İİA) ile toplanmıştır. Öğretmenlerin depresyon düzeylerini belirlemede BDÖ; Öğretmenlerin irrasyonel inançları belirlemek için ise İİA kullanılmıştır. İİA, Albert Ellis’in akılcı olmayan düşünceler olarak tanımladığı (dayatmalar/meli-malılar; dayanamama düşüncesi; felaketleştirme/korkunçlaştırma ve değerbiçme/derecelendirme) akılcı olmayan inançlara dayandırılarak oluşturulmuştur. Katılımcılara kurgusal bir olay verilmiş ve bu olay karşısında, kendilerine seçenek olarak verilen rasyonel ve irrasyonel inanç gruplarından kendilerine uygun düşen inancı seçmeleri istenmiştir.  Katılımcı öğretmenlerden elde edilen veriler, uygun parametrik olmayan istatistiksel tekniklerle incelenmiştir. Bulgular: Araştırma sonucunda, depresyon ile irrasyonel inançlar anlamlı bir ilişkinin bulunduğu ve irrasyonel inançların öğretmenlerin depresyonları üzerinde anlamlı bir farklılık yarattığı görülmüştür. Erkek öğretmenler kadın öğretmenlere oranla daha fazla depresyon yaşamalarına karşın, irrasyonel inançlar, kadın öğretmenlerin depresyonunu açıklamada önemli bir değişken olarak görülürken; erkek öğretmenlerin depresyonunu açıklamada anlamlı bir değişken olarak bulunmamıştır. Sonuçlar: Bu araştırma, nicel verilere dayalı olarak betimsel ve ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Veriler betimleyici ve ilişkisel istatistikler kapsamında değerlendirilmiştir. Cinsiyete ilişkin yapılan karşılaştırmada erkek öğretmenlerin bayan öğretmenlere göre depresyon düzeylerinin daha yüksek olduğu, ancak irrasyonel inançların bayan öğretmenler üzerinde depresyonu açıklamada daha etkili olduğu gözlenmiştir. Bir kısım araştırma bulgularından ayrışan bu bulgu, kültürel faktörlere bağlı olarak, erkek öğretmenlerin zor yaşam koşullarının sorumluluğunu daha fazla hissettikleri biçiminde açıklanmıştır. Buna karşın durumu açıklamada kadın öğretmenlere oranla daha rasyonel düşünebildikleri sonucuna ulaşılmıştır.  Öneriler: Öğretmenlerin depresyonlarını azaltmaya ve onların iş memnuniyetlerini artırmaya dönük olarak, öğretmenlerin çalışma koşullarının ve özlük haklarının iyileştirilmesi sağlanmalıdır. Bunun yanında yürütülen hizmet içi eğitim çalışmalarında öğretmenlerin irrasyonel inançlarını rasyonel inançlarla değiştirmelerini sağlayacak içerik ve uygulamalara yer verilmesi öğretmenlerin depresyonunu düşürmede ve motivasyonunu artırmada etkili olacaktır. 
Keywords : irrasyonel inançlar, depresyon, öğretmen