Türk din musikisi formlarından cenâze nevbesi icrasının incelenmesi: Halep örneği

Authors : Safiye Şeyda Erdaş

Pages : 55-73

Doi:10.12975/rastmd.20231113

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2023-03-30

Article Type : Research

Abstract :Nevbe, Türk Din Musikisinde son yüzyıla kadar en aktif icra edilen formlardan biriydi. Fakat Cumhuriyet sonrası dönemde Türkiye sınırları içerisinde icrası zamanla unutulmuştur. Buna karşılık Türkiye sınırları dışında aynı medeniyete mensup coğrafyalarda icrasına devam edildiği görülmektedir. Bu çalışmada icra olarak geçmişte kalmış bir form olan nevbeye dair bir örneğin sunulması ve incelenmesi amaçlanmaktadır. Daha çok belirli bir mekânda icra edildiği bilinmekte olan nevbe bu kez hareket halinde ve dış ortamda bir örnek üzerinden ele alınacaktır. Cenaze nevbesinin nasıl icra edildiği sorusu bu araştırmanın ana problemi olarak belirlenmiştir. Bu araştırmada 2011 yılında Halep’te gerçekleşen İbrahim el-Keyyâli’nin cenaze nevbesine ait video kaydı incelenmiştir. Öncelikle nevbenin kaç fasılda icra edildiği ve hangi eserlerin okunduğu tespit edilmiştir. Nevbeye ve özellikle cenaze nevbesine dair yapılan literatür taramasının ardından eldeki bilgiler ışığında canlı performans kaydı değerlendirilmiştir. Okunan şuğuller kayıt elverdiği ölçüde tespit edilmiş, notaya alınmış ve çalışma içerisinde sunulmuştur. Böylece cenaze nevbesine dair icra edilmiş örnek bir repertuvarın sunulması amaçlanmıştır. Yapılan inceleme sonucu bu nevbenin yedi fasıldan müteşekkil olduğu görülmektedir. Bu bölümlendirme Tashîf metnine ve Kerte’ye binaen yapılmıştır. Bu nevbe icrasının diğer nevbe icralarından farklı olduğu gözlemlenmiştir. Cenaze nevbesinin İstanbul’da geçmiş dönemlerde icra edilmiş olduğu bilgisi, Halep’te bu geleneğin günümüze kadar ulaşması ve buna ilave olarak ortak bestelerin varlığını öğrenmek bu iki merkez arasındaki ilişkiye dair örnek ve delilleri çoğaltmaktadır. Sonuç olarak cenaze nevbesine dair bir örneğin ele alınması ve incelenmesi ile bu formun nasıl icra edildiği sorusu cevaplanmış, Osmanlı müzik kültürü ve mirasına yönelik bir inceleme yapılarak alandaki çalışmalara önemli bir katkı sunulmuştur. Bundan sonraki çalışmalar için farklı coğrafyalarda nevbenin icra ediliş şekli incelenerek, nevbe icrası üzerine yapılmış çalışmalarla karşılaştırmalar yapılabilir. Böylece nevbe formu tanım ve içerik olarak artan örnekleri ile zenginlik kazanmış olacaktır. Ayrıca farklı repertuvarlarda Osmanlı müzik kültürüne dair yeni eserler ortaya çıkmış olacaktır.
Keywords : cenaze nevbesi, nevbe, Rifâî, Türk din musikisi, Halep