Female Representatives of Traditional Folk Instruments (Saz): in The Representation of Sipsili, Uyguncaklı Düdük, Delbek and Bağlama

Authors : S. Çınar

Pages : 236-257

Doi:10.12975/rastmd.2013.01.01.0010

View : 20 | Download : 8

Publication Date : 2013-06-01

Article Type : Research

Abstract :Müziğin üretilmesinde, aktarılmasında, temsilinde önemli rolü olan sazlar; kimi zaman söze dökülemeyen duyguları dile getiren, sözleri hatırlamak için zaman kazandıran, sese ses katarak coşkuyu artıran; kimi zaman da ritüelleri yürüten, sosyal iletişime aracılık eden kültürel ürünlerdir. Meydana geldiği malzemesiyle, aldığı biçimiyle, verdiği sesiyle yaşadığı toplumun izlerini taşıyan sazlar, müziğin karakterinin de önemli belirleyicisidir. Varoluşuyla insanlık tarihi kadar eski, zengin çeşitleriyle insanlığın kültürel değerlerinin kanıtıdır. Müzik geleneğinin sürdürülmesinde birincil görevi üstlenen geleneksel sazlarımızın çeşitliliği kadar temsilcileri de bulunmaktadır. Bu temsilciler, kimi zaman içinde bulundukları geleneksel sanatın adını aldıkları gibi kimi zaman çaldıkları sazın adıyla anılır, âşık, saz şairi, tefçi/defçi, delbekçi/deblekçi, sipsici, uyguncakçılar...gibi çeşitli isim ve niteliklerle karşımıza çıkarlar. Geleneksel müziğin oluşumuna ve sürekliliğine geleneksel sazları eşliğinde katkıda bulunan temsilciler, sazlarını, kültürel kimliklerinin yanı sıra toplumsal rollerine bağlı olarak da temsil ederler. Geleneksel sazlarını icrâ ettikleri ortamları da, köy düğünleri, kına geceleri, asker uğurlamaları, il/ilçe şenlikleri, kültür evleri, ibadethaneler, yaylalar, obalar… gibi açık-kapalı sözlü kültür ortamlarında sözünü ettiğimiz belirleyici unsurlara bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu noktada, geleneksel sazlarımızın izlediği serüvenine baktığımızda kadının da temsilci rolü üstlendiğine, bu serüven içerisinde sazında-sözünde kendine özgü anlatım biçimi yakaladığına tanık olsak da bu çatı altında kendisine ait bir odasının olmadığını görürüz.Bu bağlamda, geleneksel sazların kadın temsilcileri her ne kadar büyükşehirlere taşınmışsa ya da doğup büyüdüğü yöresinde yaşamaya devam ettiği halde yerel özelliklerinin bir kısmı her ne kadar değişime uğramış olsa da bugünkü özellikleri ve icrâ biçimiyle devam eden geleneğin bir parçası olduğu bilinciyle; her dönemde varolmuş ve devam edecek olan bu müzikal ruhu diri tutmak, kadın temsilcilerin sanatçı kimliklerini görünür kılmak, varoluş öykülerine eşlik etmek istiyoruz. Alan kayıtlarından elde edilen veriler, geleneksel halk müzik geleneğinin 21. yüzyıl kadın temsilcilerinin söyleyiş stilleri, sazlarını icrâ teknikleri, müzikal ürünlerinin oluşum süreci, aktarım biçimleri; müziğin yaşamlarındaki işlevi ve kadın kimliklerinin müziğe yansıması bağlamında ele alınmıştır.
Keywords : Kadın, saz, temsil, icrâ, icrâ ortamı, müzikal kimlik