Cumhuriyet Dönemi Klasik Türk Müziği Kadın İcracılarından Safiye Ayla'nın ‘Menekşelendi Sular, Sular Menekşelendi’ Eserinin İcra Özellikleri Açısından İncelenmesi

Authors : Gülşah Sönmez

Pages : 82-102

View : 21 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-29

Article Type : Research

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu\'ndan Türkiye Cumhuriyeti\'ne geçiş, beraberinde çalkantılı bir dönemi getirmiştir. Sosyo-kültürel değişimler insan, toplum, kültür ve tüm bu kavramların etrafında şekillenen sanat alanında reformist hareketlerin gerçekleşmesine neden olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısında Türkiye\'de yaşanan modernleşme hareketleri, Türk toplumunda kadının özgürleşmesini ve sosyal hayatta daha çok yer almasını sağlamıştır. Bu dönüşümler paralelinde, Cumhuriyet yıllarına kadar sahne sanatlarında kendine yer bulamamış Türk ve Müslüman kadınlar Cumhuriyet\'in ilanı ve devamında gerçekleşen reformlarla Türk müziği ses icrasında da kendilerine yer edinmişlerdir. Kadınlar müzik ve sahne sanatları alanında özgürleştirilmiştir. Türk asıllı Müslüman kadınlar ilk plak kayıtlarını gerçekleştirebilmişlerdir. Eldeki çalışmada, müzik hayatı ve icracılığı açısından geçirdiği evrelerle Türk müziği tarihinde önemli bir yeri olan, İmparatorluk\'tan Cumhuriyet\'e geçiş sürecinde sosyal ve kültürel değişimlerin canlı şahidi olarak bir köprü niteliği taşıyan Safiye Ayla ele alınmıştır. Sesiyle ve sanatıyla ülkemizin en ünlü icracıları arasında yer alan Ayla, kadın icracı kimliğinin önemli bir temsilcisidir. Bu çalışmada Safiye Ayla\'nın sanat hayatına dair bilgilere de yer verilirken; klasik Türk müziği icrası açısından Safiye Ayla\'nın, 1950 yılı öncesi kaydedildiği düşünülen "Menekşelendi Sular, Sular Menekşelendi” eserindeki solistlik icra özelliklerinin analiz edilerek ortaya konulması amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra icracının solistlik kabiliyeti, örnek eser icrası üzerinden ele alınmıştır. Çalışma, Kalan Müzik Arşivi Serisi\'nde [Columbia BT 22163/22172] yer alan, Ayla\'nın kendi deyimiyle "olgunluk sesi” olarak tanımladığı sesi ile icra ettiği Sade in Kaynak\'a ait adı geçen eserin kaydı ile sınırlandırılmıştır. Eserin notası TRT arşivinden edinilmiştir. Kalan Müzik Arşiv Serisi\'nde yer alan eserin Safiye Ayla\'ya ait icrası araştırmacı tarafından notaya alınmış ve TRT arşivinden edinilen notası ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Safiye Ayla\'nın sahne hayatı ve icracı kişiliği ele alınıp, yapmış olduğu icra kaydı üzerinden klasik Türk müziği üslubu analiz edilmiştir. Çalışmada doküman inceleme yoluyla literatür taranmış, bilimsel yayınlara ulaşılmış, klasik Türk müziği alanında uzmanların görüşlerine yer verilerek, Türk müziğinde klasik tavrın gerekleri ortaya konmuştur. Kaynaklardan elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilerek sonuçlara ulaşılmıştır. Bu çalışmanın, -Safiye Ayla ile ilgili alandaki literatürden farklı olarak- bahsi geçen eser üzerinden yorum özelliklerinin ilk kez incelenmiş olması açısından, gelecek kuşak klasik Türk müziği icracılarına bir kaynak teşkil edecek olmasıyla önem arz ettiği düşünülmektedir.
Keywords : Klasik Türk müziği, Ses icrası, Kadın icracılar, Safiye Ayla, İcra Analizi