Hanefîlerde Örf-Maslahat-İstihsan İlişkisi (Serahsî Örneği)

Authors : Muhammed Ferruh Oruç, Mehmet Dirik

Pages : 1092-1119

Doi:10.17859/pauifd.768008

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research

Abstract :Fıkıh düşüncesinde maslahat, "def’i mefâsid ve celbi menâfi’” şeklinde özetlenebilecek bir prensiptir. Teamül haline gelmiş belli nitelikteki sosyal davranış biçimlerini ifade eden örf ise fıkhın çok geniş bir alanında hukuki sonucun belirlenmesinde fakîhin kendisinden faydalandığı bir kaynaktır. Fıkhi hükümlerin uygulanmasında önemli bir yeri bulunmakla birlikte örfün bulunduğu konum ve fıkhi faaliyetlerdeki rolü, diğer delil ve metotlara oranla daha geç dönemlerde müstakil olarak incelenmeye başlanmıştır. Örf ve maslahat arasındaki ilişki ise insanlar arasında örf haline gelmiş işlerin, nasslara aykırılık taşımadıkça ve taraflardan biri lehine haksız bir menfaat meydana getirmedikçe hukuk nazarında da geçerli kabul edilmesi ve buna göre hüküm verilmesi sürecinde ortaya çıkar. Bu çalışmada Serahsî’nin usûl alanındaki Temhîdü’l-fusûl fi’l-usûl ile fürû‘ alanındaki el-Mebsût adlı iki önemli eseri üzerinden istihsan, örf ve maslahat kavramları arasındaki ilişki ele alınmıştır. Böylelikle Hanefî fıkıh usulünün erken döneminde müstakil bir başlık altında incelenmeyen maslahat ve örfün, ictihadi faaliyetlerdeki konumu ve işlevi ortaya konmaya çalışılmıştır.
Keywords : Fıkıh, Serahsî, Örf, Maslahat, İstihsan