EŞ’ARÎ KELAMININ DÎNÎ, HİSSÎ VE FELSEFÎ KARAKTERİ ÜZERİNE

Authors : Fatih Ibiş

Pages : 34-47

Doi:10.17859/pauifd.02220

View : 11 | Download : 4

Publication Date : 2014-02-23

Article Type : Research

Abstract :Kelam, ismine kaynaklık teşkil eden cedeli ve nazari yönteminden öte ilahiyat, nübüvvet ve semiyyât olarak belirlenen usûl-ü selâse ile dînî kimliği öne çıkan bir ilimdir. Kelam sahip olduğu dînî ve şer’î karakterini, temelini oluşturan ve ana konuları olan bu üç esasa borçludur. Nitekim Kelam ilmine verilen "Usûlü’d Dîn” adlandırması onun dînî bir ilim olduğunu göstermesi yanında diğer dînî ilimler arasında asıl konumunda olduğuna da işaret etmektedir. Ancak Kelamın tarihsel süreçte dînî/İslamî olma vasfını ne kadar koruduğu, dînî temel öncüllerine ne kadar bağlı kaldığı meselesi, üzerinde durulması gereken bir konudur. Hem dinin savunucusu hem de diğer dînî disiplinlerin kurucusu olarak tanımlanan bir ilmin metodik sistemi ait olduğu dînî, teolojik sistemden ziyade, doğaya ve felsefî düşünceye ait argümanların içeriğine göre şekilleniyorsa bu ilme yüklenen misyonun ne oranda geçerli olduğu veya bunun ne kadar korunduğu yeniden sorgulanmalıdır. Eş’arî kelamının sosyo-kültürel ve bilimsel etkenlere bağlı dönüşümsel seyrine bakıldığında Kelam tabii ve felsefî açıdan gelişmesine rağmen dînî açıdan kendi köklerinden uzaklaşmıştır. Nitekim Gazali öncesi süreçte Kelam içerik ve yöntemiyle bir tür tabiat teolojisi konumunda iken Gazali’den sonra ortaya çıkan gelenekle felsefî ve metafizik bir teoloji konumuna gelmiştir
Keywords : İslam, Kelam, duyu, felsefe, Eş’arî kelamı.