Sultan II. Bâyezîd Dönemine Ait Manzum Bir Akâidnâme: Nazm-ı Cevâhir

Authors : Necati İşler

Pages : 313-355

Doi:10.21021/osmed.1422814

View : 217 | Download : 229

Publication Date : 2024-06-15

Article Type : Research

Abstract :Türk edebiyatına tercüme yoluyla manzum olarak birçok eser kazandırılmıştır. Hanefî fakîhi İmâmzâde el-Buhârî (öl. 573/1177) tarafından telif edilen Ukûdu’l-Akâid isimli Arapça manzum akâid kitabı da Türkçeye manzum olarak kazandırılan eserlerden birisidir. Bu makale, Cevâhiru Ukûdi’l-Akâid ve Ukûdu’l-Cevâhir adlarıyla da bilinen bu eserin Türkçe manzum tercümesi olan Nazm-ı Cevâhir’i edebî açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Nazm-ı Cevâhir’e kaynaklık eden Ukûdu\'l-Akâid, Hanefî-Mâtürîdî kelam geleneği içerisinde telif edilmiş bir eserdir. 770 beyitten oluşan bu eser, Sultan II. Bâyezîd (1481-1512) döneminde Nazm-ı Cevâhir adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir. Tercüme tarihi bilinmeyen bu esere ait şu anda elimizde ünik (tek) bir nüsha bulunmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı kütüphanesinin yazma eserler bölümünde 005232-2 numarada kayıtlı bulunan ve sonu eksik olan nüshaya göre bu mesnevî, 792 beyittir. Mütercimini belirleyemediğimiz eser ile ilgili olarak, tespitlerimize göre herhangi bir çalışma da yapılmamıştır. Eser, eşyanın hakikatini inkâr eden Sûfestâiyye (Sofistler) grubuna reddiye ile başlamaktadır. Eserde Ehl-i Kitap, Müşebbihe, Cebriyye, Mu’tezile, Dehriyye ve Mücessime gibi diğer gruplara da başlıklar halinde reddiyeler bulunmaktadır. Nazm-ı Cevâhir, Eski Anadolu Türkçesi özelliklerini taşımaktadır. Eserin dili, döneminde yazılan dinî içerikli diğer manzum eserlere göre daha çok Arapça ve Farsça unsur barındırmaktadır. Telif tarihi ya da dönemi tespit edilenler arasında Anadolu sahasında yazılan manzum akâidnâmelerin en kıdemlisi olması ve henüz tek nüshanın tespit edilebilmiş olması, Nazm-ı Cevâhir’i İslamî Türk Edebiyatı açısından önemli kılmaktadır.
Keywords : Türk İslam Edebiyatı, Manzum Akâidnâme, İmâmzâde el-Buhârî, Ter-cüme-i Ukûdu’l-Akâid, Nazm-ı Cevâhir