Akkoyunlu Sarayında Hristiyan Bir Şahbanu: Theodora Maria Katerina/Despina Hatun

Authors : Ayse Atıcı Arayancan

Pages : 83-102

Doi:10.48120/oad.1379086

View : 141 | Download : 138

Publication Date : 2024-06-26

Article Type : Research

Abstract :15. yüzyılda Türkmen devletlerden biri olan Akkoyunlu sarayında çok sayıda hükümdar eşi (Şahbanu) ya da (mehd-i ulya) hükümdar annesi oldukça etkili nüfuza sahip olmuş, eşlerine ve oğullarına nasihatlerde bulunup, iç ve dış siyasi meselelerde aktif olarak yer almış hatta diplomatik görüşmeler ve yazışmalar yapmışlardır. Akkoyunlu sarayında etkin olan hatunlardan birisi Akkoyunlu Uzun Hasan Bey’in gayri müslim eşi Despina Hatun olarak bilinen Maria Katerina Komnenea’dır. Trabzon Rum imparatoru IV.Kalo İoannes’in kızı olan Despina Hatun’un siyasi sebeplerden ve geçmişten gelen sıhriyet bağlarının kuvvetlenmesi için Uzun Hasan Bey ile evlenmiş, Diyarbakır’a gelin olarak gelmiştir. Despina Hatun Akkoyunlu sarayında Hristiyan olarak yaşamış, saraydaki diğer eşler arasında konumlanarak Yüce Hatun/Şahbanu unvanını almıştır. Türkmen geleneği içerisinde kendi kültür ve inancını devam ettirdiği görülmektedir. Trabzon Rum İmparatorluğu, Venedik, Osmanlı ve Akkoyunlu arasında bölgesel çıkarlar doğrultusunda gelişen siyasi süreç ve diplomatik görüşmelerde etkin olmuştur. Despina Hatun, hem gayri müslim hatunlardan biri olması hem de Akkoyunlu ve Trabzon Rum İmparatorluğu arasındaki ittifakın kritik zamanlarında rol oynamış olmasından ötürü tarih kayıtlarına adını yazdırmış, incelenmeye değer hatunlarından biri olarak görülmelidir. Nitekim bu makalede, Despina Hatun’un biyografi örneği üzerinden Akkoyunlu sarayında gayri müslim kadınların iç ve dış siyasette oynadığı rol, dini ve kültürel açıdan saray dengeleri içerisinde aldığı konum, Akkoyunlu dış siyasetinde diplomatik olarak yaptığı girişimlerin sebep ve sonuçları üzerinde durmaya çalışıp, değerlendirmelerde bulunacağız.
Keywords : Despina Hatun, Maria Katerina, Akkoyunlu, Gayri Müslim, Trabzon Rum, Osmanlı