Eyyûbîler Dönemi\'nde Vezaret Müessesesinin Güçlenmesi ve İbn Şükr\'ün Yönetimi: Siyasi, İdari ve Sosyal Etkileri

Authors : Mahmut Recep Keleş

Pages : 590-614

Doi:10.48120/oad.1331673

View : 113 | Download : 89

Publication Date : 2023-12-26

Article Type : Research

Abstract :Eyyûbî Devletinin kurucusu olan Selahaddin vezir tayin etmemiş ve onun yerine tecrübe ve ilim sahibi müşavirlerle devlet yönetimini yürütmüş ve divanlara etkin bir şekilde katılarak istişarelerde bulunmuştur. Selahaddin\'den sonra gelen sultanlar Fâtimîler döneminde olduğu gibi vezaret müessesesini tekrar ayağa kaldırıp güçlendirmişlerdir. El-Melikü\'l-Âdil döneminde vezirler Fâtimîler dönemindeki gibi olmasa da Abbasîler dönemi bürokrasisine benzeyen bir yapıya sahip olup mali işlerle meşgul olan ve beytülmali yöneten görevlilerdi. El-Melikü\'l-Âdil\'in ağabeyi Selahaddin’in aksine vezir tayin etmesinin nedenleri arasında onların nüfuzundan yararlanmak ve rakiplerini ortadan kaldırmak bulunmaktaydı. İbn Şükr, Melik Adil’in iktidarını sağlamlaştırmak için Selahaddin Eyyûbî dönemindeki eski bürokratları tasfiye etmiştir. Bu durum İbn Şükr’ün, Eyyûbî devletindeki gücünü sürekli olarak artırmış ve bürokratları tasfiye ederek yönetimi kontrol altında tutmasına neden olmuştur. El-Melikü’l-Kâmil sultan olunca ortaya çıkan problemlerin çözümü noktasında daha önce tartışma yaşadığı İbn Şükr’ü vezir olarak tayin etmek zorunda kalmıştır. İbn Şükr’ün ikinci vezirlik dönemi birincisine göre daha etkili olmuş ve özellikle isyan eden ve mallarını kontrolsüz bir şekilde arttıran devlet adamlarının mallarını müsadere etmiştir. Ayrıca Haçlılarla iş birliği halinde olan Hristiyan tüccarlara karşı ağır vergiler getirmek suretiyle el-Melikü’l-Kâmil’in Dimyat’ın işgali ve sonrasında gelişen pek çok isyan dolayısıyla boşalan hazineyi tekrar doldurmak suretiyle başarılı bir maliye politikası ortaya koymuştur. Bu makalede, Selahaddin, el-Melikü\'l-Âdil ve el-Melikü’l-Kâmil gibi Eyyûbî dönemi hükümdarları tarafından vezirlik müessesesinin kullanılması ve vezirlerin rolüyle ilgili durumları anlatıldı. Makalede ayrıca İbn Şükr\'ün gücünün arttırılması, devletin kontrol altında tutulması, mezhepler arası mücadelelerin önlenmesi ve maliye politikası gibi konulara da değinildi. Genel olarak, makalede Eyyûbî devletindeki hükümdarların yönetim stratejileri ve bürokratik yapılanmanın nasıl kullanıldığına odaklanıldı.
Keywords : Eyyûbiler, El-Melikü’l-Adil, El-Melikü’l-Kamil, İbn Şükr, Vezaret