Anadolu Mimarisinde İlhanlı Hükümdarlarının İzleri

Authors : Ayşegül Bekmez

Pages : 168-186

Doi:10.48120/oad.1247073

View : 56 | Download : 74

Publication Date : 2023-06-26

Article Type : Research Article

Abstract :Anadolu’da 1243 Kösedağ Savaşı yenilgisiyle başlayan Moğol hâkimiyeti, 1256’dan sonra yerini İlhanlılara bırakmıştır. Anadolu’da İlhanlı Devleti’nin siyasi egemenliği yaklaşık seksen yıl sürmüş ancak bu dönemde siyasi, ekonomik istikrar bir türlü sağlanamamıştır. İlhanlı Devleti’nin Anadolu için genel politikası vergi toplamak üzerine kurulu olup, bu nedenle çeşitli dönemlerde komutan ve devlet adamları görevlendirilmiştir. Ancak Anadolu halkı vergiler yüzünden sıkıntı yaşamış bu durum isyanlara neden olmuştur. Bu karmaşık siyasi duruma rağmen imar faaliyetleri hız kesmeden devam ettirilmiştir. Bir devletin hâkimiyetinin en belirgin nişanesi yaptırdığı mimari yapılardır. Ancak İlhanlılar İran’da görülen imar faaliyetlerini Anadolu’ya taşımamışlardır. Özellikle İlhanlı hükümdarları Anadolu’da günümüze ulaşabilen herhangi bir yapının banisi olmamıştır. Anadolu’da İlhanlı’nın atadığı valiler gittikleri şehirlerde mimari etkinliklerde bulunmuştur. Sultanların bu tutumu Anadolu için kalıcı olmak gibi bir düşüncelerinin olmadığına işaret etmektedir. Bu çalışma, İlhanlı Hanedanlığının Anadolu’daki izlerini kitabeler, kaynaklar ve mimari veriler üzerinden değerlendirirken, Anadolu Türk Mimari etkinliği açısından farklı bir dönemine ışık tutmayı hedeflemektedir. Kaotik olarak nitelendirilebilecek bu dönem İlhanlı’nın 1335’te son bulmasıyla daha da karmaşık hale gelmiş, Anadolu’nun çeşitli yerlerine İlhanlılar tarafından atanan valiler bağımsız beylikler kurmuşlardır. Bu beylikler İlhanlı’dan farklı olarak imar faaliyetlerine hız vermiş ve Anadolu’da kalıcı olduklarını bu şekilde kanıtlamak istemiş olmalıdırlar. Diğer taraftan Anadolu’da İlhanlı izlerini taşıyan yapılar İran’da aynı dönemde İlhanlı sultanları tarafından yaptırılan yapılarla karşılaştırılıp dönem sanatçı göçü üzerine değerlendirmelerde bulunulmaktadır.
Keywords : İlhanlılar, 14.yüzyıl Anadolu Mimarisi, Bani, Kitabe