Orta Çağ İslâm Yazınında Sâsâni Tarihinden Nakledilen Örnek Hükümdar Figürü Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Nagihan Doğan

Pages : 477-487

Doi:10.48120/oad.1179040

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-12-26

Article Type : Research

Abstract :Orta Çağ İslâm dünyasına ait pek çok kaynak türünde, geçmişte hüküm sürmüş hükümdarların biyografileri, hikmetli sözleri ya da siyaset anlayışları üzerinden dönemin yöneticilerine ahlâk ve iyi idare konulu çeşitli mesajlar verildiği görülür. Bu tür kayıtlarda dikkat çekici olan şey, sadece Müslüman hükümdarların değil aynı zamanda İslâm öncesinde hüküm sürmüş birçok Sâsâni hükümdarının da birer ahlâk ve fazilet timsali olarak sunulmasıdır. İlk Müslümanların Rum-İran savaşında ehl-i kitâb olmaları hasebiyle Bizans tarafını tutmaları, Emevileri Sâsâni [ve Bizans] imparatorluk modelini örnek aldıkları için zemmeden gelenek, siyaset ve şeriat arasında kurulan sıkı bağ ve en önemlisi Araplarla İranlılar arasındaki efdaliyet tartışmaları dikkate alındığında bu durum şaşırtıcı görünmektedir. Abbâsi, Saffâri, Sâmâni, Gazneli saraylarındaki Fars etkisi ve İran kökenli kâtip, tarihçi ve devlet adamları tarafından Fars edebiyatından Arapçaya yapılan tercümeler meseleyi izah etmeye yardımcı olmakta, ancak tam olarak açıklamaya yetmemektedir. Bu çalışmada Orta Çağ İslâm yazınında örnek siretiyle temayüz eden Sâsâni hükümdar tiplemesi kısaca tanıtılacak, ama asıl önemlisi yukarıda temas edilen hususlara rağmen Sâsâni hükümdarlarıyla ilgili güzel ahlâk ve iyi idare konulu rivayetlerin İslâm yazınında yaygınlık kazanmasının sebepleri tartışılacaktır.
Keywords : Sâsâniler, siyasetname, nasihat edebiyatı, Abbâsiler, halife