Taşa İşlenen Zarâfet Lâle: Cami Tezyînâtında Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme (14-18. Yüzyıllar)

Authors : Erkan Atak

Pages : 226-239

Doi:10.48120/oad.821928

View : 16 | Download : 15

Publication Date : 2020-12-26

Article Type : Research

Abstract :Türk kültüründe çiçeklere duyulan sevginin İslâmiyet öncesi dönemlerden başlayarak günümüze değin hiç kesintiye uğramadan hatta üzerine koyarak ulaştığı görülür. Özellikle 16. yüzyıldan itibaren bu ilginin sadece çiçek merakı ve sevgisinin ötesine geçip başta sanat dalları olmak üzere birçok alanda somutlaşması, günümüze yüklü bir mirasın ulaşmasına vesile olmuştur. Farklı cinsten birçok çiçeğin bu sevgiden payını aldığı muhakkaktır. Ancak bunların arasında lâlenin ayrıcalıklı bir yerinin olduğunu söylemek gerekir. Roma ve Bizans dönemlerinde bilinmeyen lâlenin Anadolu’ya 12. yüzyılda Türklerle beraber girdiği kabul edilir. Türklerin Anadolu öncesindeki kadim kültürlerinin bir parçası olan lâle, bu coğrafyada yaygınlaşmış, sanattan edebiyata birçok alanda vazgeçilmez motiflerden birisi haline gelmiştir. Lâlenin yaygın olarak kullanıldığı alanlardan birisi mimari süslemedir. Lâle Devri’nde çeşme ve sebiller başta olmak üzere sivil eserlerin taş tezyînâtında yaygın bir biçimde kullanılan lâle, camilerinin taş süslemelerinde ne düzeyde yer almıştır. Makalemiz bu sorunun cevabına yönelik ele alınmıştır. Lâle motifinin camilerin taş süslemesinde kullanımını kronolojik bir düzenle verilmiş böylelikle, 18. yüzyıl camilerinin taş tezyînâtında yaygın olarak karşılaşılan lâle motifinin önceki yüzyıllarda kullanım oranı ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Lâle, camii, süsleme, 18. Yüzyıl, Osmanlı Devleti