CEBELÜLERİN TOPLUMSAL KÖKENLERİ ÜZERİNE

Authors : Muhsin Soyudoğan

Pages : 139-169

Doi:10.30913/alinterisosbil.971611

View : 28 | Download : 9

Publication Date : 2021-12-29

Article Type : Research

Abstract :Osmanlı timarlı ordusunun en önemli insan kaynaklarından biri olan cebelülerin kim oldukları tarihçiler tarafından çokça merak edilmişse da ortaya atılan görüşler genel anlamda birer varsayımdan öteye geçmemiştir. Bunun en önemli nedeni dönemin kayıtlarında onların toplumsal kökenlerini ortaya koyabilecek sistematik verilerin neredeyse yok denecek kadar az olmasıdır. Bu çalışma, Alman Seferi olarak bilinen 1532 yılında İspanya Kralı Şarlken üzerine yapılan askerî harekât sırasında tutulan bir yoklama defterinden yararlanarak bu soruyu aydınlatmaya çalışmaktadır. Bu defter, cebelülerin etnik kimlikleri ve memleket isimlerinin kaydedildiği günümüze ulaşmış birkaç mufassal yoklama defteri parçasının en kapsamlısı ve en eskisidir. Günümüze eksiksiz ve yekpare olarak ulaşamayan defterin bu araştırmada tespit edilen kısımları Topkapı Sarayı Arşivi kataloglarında birbirinden farklı isimlerle kaydedilmiş Rumeli sancaklarına ait 14 adet defter parçasından meydana gelmektedir. Söz konusu parçalar transkribe edilerek orijinal şekliyle yeniden bir araya getirilmeye çalışılıp analiz edilmiştir. Çalışmada bir taraftan cebelülerin etnik, dini ya da toplumsal statüleri anlaşılmaya çalışılırken; diğer taraftan, insanları cebelü konumuna getiren sosyoekonomik mekanizmalar irdelenmektedir. Böylelikle de timar sisteminin, daha genel bir anlamda devlet aygıtına dâhil olmanın, asimilasyoncu işlevi ortaya konmaktadır. Bu anlamıyla da çalışma, Balkanlarda İslamlaşma olgusunu anlamaya katkı sunmaktadır.
Keywords : 1532 Alman Seferi, Cebelü, Gulam, Balkanlar