- Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Araştırmaları Dergisi
- Cilt: 13 Sayı: Sosyal Bilimler Lisansüstü ÃÄrenci Sempozyumu Ãzel Sayısı
- Ahlâkî Değerlerin Ontolojik Kaynağı (Eş’arî ve Mâtürîdî Örneği)
Ahlâkî Değerlerin Ontolojik Kaynağı (Eş’arî ve Mâtürîdî Örneği)
Authors : Mehmet Kenan Şahin, Aydın Findik
Pages : 25-40
Doi:10.48146/odusobiad.1189479
View : 217 | Download : 86
Publication Date : 2023-09-21
Article Type : Research
Abstract :Ahlâkî değerlerin ontolojik kaynağı ismini verdiğimiz bu çalışmada ilk olarak ahlâkın zorunluluğuna değinilmiştir. Çünkü insanlık tarihinde ahlâk her zaman var olmuştur. İnsan kâinatta tek başına yaşamını devam ettirebilen bir varlık değildir. İnsanoğlu bu anlamda her zaman bir başkasına muhtaç olmuş bu da onu toplumsal bir varlık haline getirmiştir. Nitekim İslâm dini, insanın bu zorunluluğuna vurgu yaparak ahlâkî ilke ve değerlere büyük bir önem vermiştir. Bu öneme dikkat çekmek için ahlâkın dinî temelleri ismiyle bir başlık açtık. İslâm kelâmcıları da insanın ahlâkî eylemleri ile ilgili meseleleri tartışırken insan aklını, tabiatını, psikolojisini ve onun toplumsal bir varlık olmasını bir bütün olarak değerlendirmişlerdir. Kelâm ilmi, insana bir nimet olarak bahşedilen irade ve özgürlüğün hangi değer yargıları yönünde kullanılması gerektiği meselesini de bu doğrultuda ele almıştır. Zirâ ahlâk, bir bütün olarak düşünüldüğünde sadece insanın davranışlarını nitelendirmekle kalmaz; aynı zamanda insanın kendi kimliğinin oluşmasını sağlayan bir değer yargısı oluşturur. Ahlâk bununla beraber kelâm ilmi içerisinde değerlendirildiğinde ahlâkın, inanç esaslarından biri olan kader konusuyla yakından ilişkili olduğu görülmektedir. Dolayısıyla biz de Mâtürîdî ve Eş’arî ekollerinin ahlâkî değerlerin belirlenimi meselesini teorik olarak irade, ef’âlü’l -ibâd, hüsün-kubuh ve kesb gibi terimlerle nasıl açıkladıklarını görmeye çalıştık. Yöntem olarak akılcı bir tutum sergileyen Mu’tezile, her konuda olduğu gibi bu konuda da aklı ön planda tutmuştur. Eş’arîler Allah’ın mutlak iradesi ve kudretine karşı tutumlarından dolayı ahlâkî değerlerin yalınızca vahiy yoluyla bilinebileceğini iddia ederken, Mâtürîdîler ise akıl ve vahyi beraber değerlendirmenin yanında insanın tabiatını da dikkate olarak Eş’arî ve Mu’tezile’ye göre daha makul ve kapsamlı bir yol bulmaya çalışmışlardır.Keywords : kelâm, ahlâk, değer, irade, eş’arî, mâtürîdî, mu\'tezile