- Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Araştırmaları Dergisi
- Vol: 12 Issue: 2
- Rus Edebiyatında Bir Türk Kültürü Klasiği: Aflatuni’nin Kilden Harfler, Yüzen Elmalar Ese-rinde &quo...
Rus Edebiyatında Bir Türk Kültürü Klasiği: Aflatuni’nin Kilden Harfler, Yüzen Elmalar Ese-rinde "Dervişlik"
Authors : Gülhanım Bihter Yetkin
Pages : 797-812
Doi:10.48146/odusobiad.1092879
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2022-08-02
Article Type : Research
Abstract :Çileciliği, tevazuyu, yoksulluğu ve sabrı yaşam tarzı olarak benimseyen, gezgin bir hayat sürdürerek Türkler arasında İslami-yet’in yayılmasında kilit rol oynayan dervişler, kültürel yaşamdaki etkilerinin yanı sıra sanat ve edebiyat gibi pek çok bilim dalının da üzerinde araştırmalar yürüttüğü önemli imgelerdir. Tasavvuf edebiyatının ayrılmaz bir parçası olan dervişler, neredeyse tüm eserlerde her daim insanlara iyiliği ve doğruluğu öğütleyen, güzel ahlak sahibi, hak yolunda ömür tüketen, gönlünü yalnızca Hakk’a bağlayan kişiler olarak ön plana çıkarlar. Her daim cezbedici bulunan Doğu’nun araştırma alanı olan oryantalizmin Batıda belirmesinin ardından dervişlik konusu pek çok ulusun kültüründe ve edebiyatında yerini almaya başlar. Bunlardan biri olan Rus kültüründe dervişlerin doğulu araştırmacıların çalışmalarıyla paralellik göstererek benzer şekilde tanımlandığı görülmektedir. Eşzamanlı olarak Rus edebiyatında da görünmeye başlayan dervişler, yazarlar tarafın-dan dönemlerin, koşulların ve çeşitli edebiyat akımlarının etkisiyle farklı şekillerde yansıtılır. Genel anlamda bilgeliğin ve mistisizmin hâkim olduğu bu derviş tiplemelerine verilebilecek en güçlü örneklerden biri, çalışmamızın teorik kısmında ayrıntılı bir şekilde ele aldığımız Suhbat Aflatuni’nin Kilden Harfler, Yüzen Elmalar adlı eseridir. Suhbat Aflatuni’nin sana-tında dervişlik konusu geniş yer kaplar. Eserlerinde sıklıkla ele aldığı derviş tiplemelerinde doğunun gizemini bütünüyle yansıtan yazar, bunu yaparken bir yandan kâmil insan olmanın önemine vurgu yaparken diğer yandan da okuyucuya derin-den bir yaşam felsefesi aktarır. Kilden Harfler, Yüzen Elmalar uzun öyküsünde doğunun mistik dervişi, bir öğretmen olarak kendisini gösterir. Uzun zaman önce bir dervişin zalimce ölümüne sebep olan atalarının cezasını çekerek susuzluk, yoksul-luk, cehalet ve daha pek çok felakete mahkûm edilen köyü, içerisinde bulunduğu bu içler acısı durumdan kurtarmak için gelen derviş öğretmen, yaşanan olaylar sonucunda neredeyse bir önceki dervişin akıbetine uğrayacakken ilahi gücün yardı-mıyla görevini tamamlar ve söz konusu bölgeden geldiği gibi bir anda kaybolur. Doğunun ilgi çekici unsuru olan derviş imgesinin tüm yönleriyle yansıtıldığı bu eserde Aflatuni, Türk kültürüne özgü bir temayı Rus edebiyatına dahil ederek kül-türler arasındaki etkileşime benzersiz bir örnek kazandırır. Bu amaçla çalışmada tasavvufî bir imge olan ve Türk edebiyatı-nın ayrılmaz bir parçası olan dervişliğin Rus edebiyatına yansıması ele alınmış ve her iki kültür arasında köprü vazifesi gören imgenin ele alınışındaki benzerlikler üzerinde durulmuştur.Keywords : dervişlik, Türk kültürü, halkbilimi, Rus edebiyatı, Suhbat Aflatuni