- Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 52
- Din Felsefesi Açısından Doğa ile Bütünleşmek: Doğa ve Ekolojik Bilincin Oluşumuna Dair Bir Deneme...
Din Felsefesi Açısından Doğa ile Bütünleşmek: Doğa ve Ekolojik Bilincin Oluşumuna Dair Bir Deneme
Authors : Saim Gündoğan
Pages : 9-32
Doi:10.17120/omuifd.1104469
View : 12 | Download : 5
Publication Date : 2022-06-30
Article Type : Research
Abstract :Dünyadaki tüm yaşam biçimlerinin varlığını tehdit eden bir doğa ve ekoloji krizinin ortasında insanın dünyayla yeni ve destekleyici bir ilişki arayışına girdiği bir dönemdeyiz. Bu dönemde kaynakların tükenişinden ve bazı canlı türlerinin yok oluşundan aşırı çevre kirliliği yüküne ve toksit atıklara kadar uzanmak üzere, gezegenimiz şimdiye kadar benzeri görülmemiş sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. İnsanın daha önce şahit olmadığı ölçekteki nüfus patlaması, sanayileşmenin artması, teknolojik manipülasyon ve uluslararası silahlanma bu durumu daha da ağırlaştırmıştır. Bu nedenle hayatı devam ettiren yeterli su, temiz hava ve ekilebilir toprak gibi temel unsurlar birçok bakımdan risk altına girmiştir. Bu risk, dünyadaki yaşamın tüm dokusuna has olan ahengi ve insan yaşamını mümkün kılan sistemi tehlikeye düşürmüştür. Bu nedenle doğa ve ekolojik çevreyi oluşturan dünya, ilgimizi acilen bekleyen ciddi sorunlar içindedir. Böylesi karmaşık ve kapsamlı sorunlar, bir yandan ekonomik, siyasal ve toplumsal etkenlerin; öte yandan düşünsel, fikirsel ve dinsel anlayışların sonucunda ortaya çıkmaktadır. Buna çözüm bulmak açısından daha geniş ya da farklı felsefî ve dinsel anlayışlara ihtiyaç vardır. Bu bakımdan doğa ve ekolojiyi gündemine alan kimi görüşler, yeniden değerlendirilmelidir. Çünkü sözü edilen görüşler, insanın doğa ve ekolojiye karşı tutumlarına biçim vermeye, bilinçlenmeye katkı sunmaktadır. Bu çalışmada söz konusu sorunlar ışığında Mevlânâ’nın görüşlerine başvurulacaktır. Mevlânâ, mantıksal çıkarımları, kendine has üslubu ve zengin kurgusuyla sahip olduğu bilgi, hikmet ve birikimle yaşadığı döneme ve çağımıza damga vuran önemli simalardan biridir. O, tasavvuf, edebiyat ve felsefe alanında etkin bir düşünürdür. Onun bu geniş düşünce dünyasında yer alan konulardan biri, doğanın bütünlüğü ilkesi bağlamında işlediği doğa ve ekolojik bilinç kavramlarına ilişkin söylemleridir. Onun düşüncesinde bu bilinç, doğa ve ekolojiye ilişkin çıkarımları, süreç felsefesi ve ulûhiyyet yaklaşımı etrafında işlenmiştir. Mevlânâ’nın bu bilinç algısının ve konu hakkındaki mesajlarının günümüz din felsefesi sınırları içerisinde canlılığını muhafaza eden süreç felsefesi ışığında ortaya koymak ve çözümlemek, çalışmanın önemi, problematiği ve amacı açısından değerlidir. Ayrıca Mevlânâ’nın doğa ve ekolojik bilinç tasvirini ve tasavvurunu idrak etmek, bunu süreç felsefesi bakımından incelemek, bazı süreççi verileri öncelediğini, kimi süreççi dinamiklerle bir entegrasyon oluşturduğunu ve mukayese edilebilir bir öz taşıdığını saptamak, çalışmanın problemi ve amacı açısından büyük bir önem taşır. Çünkü bu çalışmanın temel amaçlarından biri, Mevlânâ’nın söz konusu bilinç anlayışını kavramada önemli bir işlev gören Tanrı görüşünün panenteistik ulûhiyyet yaklaşımı bağlamında anlaşılması ve irdelenmesidir. Bir diğer amaç ise Mevlânâ’nın eserlerine özel atıfla söz konusu bilince dair öne sürdüğü kavramların, anlatımın ve düşüncelerin din felsefesi açısından çözümlenişinin hem küresel ve çağdaş bir problem olan doğa bilincine ışık tuttuğunu hem de din felsefesinde konu zenginliğine zemin hazırladığını belirlemektir. Sözü edilen hususların açıklığa kavuşması için Mevlânâ’nın doğa ve ekolojik bilinç kavramları başta olmak üzere bu bilincin oluşmasında öne çıkan kavramlar; doğa bilincinin yapılanışı bağlamında bütüncül yaklaşım, canlı doğa ya da doğanın konuşması; ekolojik bilincin varlık ve besin zinciri ile bunların metafiziksel ve fiziksel boyutu gibi konular ele alındı.Keywords : Din felsefesi, Tanrı, Mevlânâ, doğanın bütünlüğü ilkesi, doğa bilinci, ekolojik bilinç, süreç felsefesi.