- Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 52
- İran Musikisinde Kullanılan Yedi Destgâha Ait Ana Dizilerle Ortak Özellikler Taşıyan Türk Musikisi M...
İran Musikisinde Kullanılan Yedi Destgâha Ait Ana Dizilerle Ortak Özellikler Taşıyan Türk Musikisi Makam Dizileri
Authors : Ehsan Raeisi, Ferit Bulut
Pages : 323-350
Doi:10.17120/omuifd.1077548
View : 18 | Download : 5
Publication Date : 2022-06-30
Article Type : Research
Abstract :Bu araştırmada, İran musikisinde kullanılan yedi destgâha (هفت دستگاه) ait ana diziler, farklı müelliflerin eserleri incelenerek derlenmiştir. Bu dizilerle ortak özellikler taşıyan günümüz Türk musikisi makam dizileri, dizilerin adı, dizilerin yeri (karar sesi) ve dizideki seslerin aralık (kuruluş) özellikleri dikkate alınarak karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada destgâhlara ait ana diziler ve makam dizileri sekiz ses ile sınırlandırılarak notaya alınmıştır. Bu inceleme ve karşılaştırmada yedi destgâha ait ana diziler ele alınmış, guşelere (گوشه) ve avazlara (آواز) ait diziler ise araştırma kapsamına alınmamıştır. Çalışmanın kuramsal zeminine ışık tutması amacıyla günümüz İran musikisindeki destgâh anlayışı ve bu musikide kullanılan destgâh (دستگاه) ve redif (ردیف) kavramları, koron (کرن) ve sori (سری) gibi değiştirici işaretler açıklanmıştır. Ayrıca dizilerin karşılaştırılmasını kolaylaştırmak amacıyla Arel-Ezgi-Uzdilek sistemi dikkate alınarak Türk musikisindeki aralıklar ve değitirici işaretler de açıklanmıştır. Araştırmada destgâh-e şur ana dizisinin uşşak makamı dizisini, destgâh-e mahur ana dizisinin çargâh makamı dizisini, destgâh-e homayun ana dizisinin hümâyun makamı dizisini, destgâh-e segâh ana dizisinin segâh makamı dizisini, destgâh-e çahargah ana dizisinin zirgüleli hicaz makamı dizisini, dastgâh-e nava ana dizisinin uşşak makamı dizisini ve destgâh-e rast pancgah ana dizisinin acemaşiran makamı dizisini çağrıştırdığı sonuçlarına ulaşılmıştır.Keywords : İran Musikisi, Türk Musikisi, Destgâh, Makam, Makam Dizisi.