- Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi
- Vol: IV Issue: 1
- Dâ’iretü’l-Ma’ârif-i Bozorg-i İslâmi Ansiklopedisi "Cengiz" Maddesi
Dâ’iretü’l-Ma’ârif-i Bozorg-i İslâmi Ansiklopedisi "Cengiz" Maddesi
Authors : Ali Ekber Diyanet
Pages : 218-229
View : 13 | Download : 3
Publication Date : 2020-07-24
Article Type : Other
Abstract :Çengiz veya Çinggiz Hân1 (h.549-624?/m.1154-1227), Moğol imparatorluğunun kurucusunun lakabı ve tarihin en şöhretli ve en büyük fatihlerinden. Camiü’t-Tevarih veya Tarih-i Cihangûşa gibi Moğol tarihinin en önemli kaynakları, Cengiz’in yaşamının ilk yıllarını özet olarak aktarmışlardır (Reşidüddin, 1/306-307); bu nedenle onun doğum tarihi tam olarak belli değildir. Moğollar arasından gelen tevatürü dikkate alacak olursak, [Cengiz Hân’ın] h.509’un ortalarında Türk-Moğol Hayvan Takvimi’ne göre domuz yılında, Onon nehri sahilinde bulunan Dolûn Buldâk (Dâli Un Buldâk) bölgesinde doğmuş olması gerekir (a.g.e., 1/309-310; Tarih…, 16; Benakiti, 362; Mirhand, 5/823; Hamdullah, 362). Babası; Moğollar’ın seçilen son hânı Kubul Hân veya Kâbul Kağan’ın (Tarih, 12; Reşidüddin, 1/264-270; Hamdullah, 850) torunu, Bertan Behadır’ın2 oğlu; Yesugay Bahadır’dı (Goldan, 342; Reşidüddin, 1/292). Annesi Ulun İke (a.g.e., 1/310) veya Hevalun Ucin (Tarih, 16) Ulkunut kabilesine mensuptu (Reşidüddin, 1/213). Yesugay Bahadır, bu tarihte babasına ve amcasına bağlı olan kavimlerin, Neyrun ve Kıyat kavimlerinin liderliğini üzerine almıştı (a.g.e., 1/270-310-311; Cüveyni, 1/25) ve [Yesugay’a] düşmanlık besleyen ve muhalefet eden Tatarlar’la savaş halindeydi. Yesugay Tatarlar’ın liderlerinden olan Temuçin Uge [adında birini] yendikten sonra, yeni doğan oğlunun ismini "Temuçin” koydu (Tarih, a.y.; Reşidüddin, 1/310, 311). Yeni doğan [bu] çocuğun doğum sonrası avuç içinde kemiğe benzeyen bir et parçası tuttuğu söylenir (Mirhand, a.y.)Keywords : Cengiz, Cengiz Han, Moğol, Çinggiz, Çengiz, Temuçin, Yesugay, Hârizmşah