- Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi
- Vol: 9 Issue: 2
- TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AĞIZLARINDAKİ -(S)XN GERİ YAPISI ÜZERİNE
TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AĞIZLARINDAKİ -(S)XN GERİ YAPISI ÜZERİNE
Authors : İsa SARI
Pages : 504-514
View : 5 | Download : 3
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract :Eski Türkçede, bilhassa Orhon Türkçesinde işlek olarak kullanılan ve durum ekleri arasında yön gösterme (directive) işleviyle tanımlanan - GArU, ilgili dönemin ardından türetkenliğini kaybedip işlevselliğini yitirmiştir. Ekin kökeni ve yapısıyla ilgili olarak araştırmacılar arasında bir uzlaşı bulunmamaktadır ve ek, işlev(ler)i dolayısıyla farklı kategoriler altında değerlendirilebilmektedir. Günümüzde, kodlanmış hiçbir Türkçe varyantta türetken görünüm arz etmeyen bu ek, Türkiye Türkçesinde dışarı, içeri, ileri, yukarı gibi birkaç donuklaşmış örnekte, tarihsel sürece uygun ses değişmelerini barındırır bir şekilde yer almaktadır. Bu çalışmada, tarihsel süreçte -GArU ekinin kullanım alanı ve işlevleriyle ilgili genel bilgiler aktarıldıktan sonra günümüzdeki görünümlerine ve kalıntılarına temas edilerek Türkiye Türkçesinde ve ağızlarında yer alan gerisin geri, arkasın geri, ardın geri, götün geri, kıçın geri, sırtın geri vb. yapılar oluşum ve anlam özellikleri yönüyle incelenecektir. Ardından, sözdizimsel roller açısından zarf işlevli çıktılar türeten bu yapısal şablondaki [geri, art, arka] anlambirimciklerini barındıran bir sözlüksel unsur, daha çok üçüncü tekil şahıs iyelik işaretleyicisi olarak tanımlanan -(s)X ve işlevi belirsizlik taşıyan -n ile birleşen geri unsurunun Eski Türkçe - GArU ekinin bir kalıntısı mı, edatlaşmış bir sözlükbirim mi yoksa farklı nitelikte bir unsur mu olduğu konusu tartışılacaktır.Keywords : Türkiye Türkçesi, Durum Kategorisi, Yön Gösterme, Edatlaşma, -GArU Eki