Sosyal Sermaye ve Güven Perspektifinden Bir Klientalizm Okuması
Authors : Mesut Özel
Pages : 511-548
View : 102 | Download : 95
Publication Date : 2023-03-15
Article Type : Research Article
Abstract :Kamusal ve/veya özel kaynakların dağıtılması ya da paylaşılmasından adalet, liyakat gibi kriterler yerine farklı ağ ve/veya temalardan oluşan ilişki sistemlerinin belirleyici olması olarak tanımlanabilecek kayırmacılık toplumsal bir ilişki sistemidir. Bu çalışmada bu toplumsal/siyasal ilişki tipinin sebepleri ve sonuçlarının sosyal bilimler literatüründe önemli bir yeri olan sosyal sermaye ve güven kavramları ve bakış açıları üzerinden bir analizi amaçlanmıştır. Bu çerçevede bu çalışmada kamu istihdamında güvenlik soruşturması, mülakat gibi yasal düzenlemeler dolayısıyla kayırmacı ilişkilere imkân veren kadrolara (kaymakam, hâkim/savcı, denetmen gibi) atanmalar üzerinden bu tür ilişkilerin incelendiği bir nitel sosyolojik çalışmadan elde edilen, sahaya ve literatüre ilişkin verilerden faydalanılmıştır. Araştırmanın verileri, 2019 yılında yüz yüze Ankara, Adıyaman ve telefon görüşmeleri aracılığıyla Türkiye’nin çeşitli illerinden bahse konu kadrolara aday ve daha önce aday olmuş 29 kişiyle, (2 odak grup görüşmesi ve 19 derinlemesine görüşmeyle) toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre bahse konu kadrolara atama süreçlerinde yaygın kayırmacılık ağları ve ilişkileri tespit edilmiştir. Bu kayırmacılık ağı ve ilişkileri ve bunların işleyişinde; güvenlik soruşturması, mülakat, referans gibi uygulama ve ilişki sistemlerinin oldukça etkili olduğu araştırma sonucunda ortaya çıkan bulgulardan bir diğeridir. Bulgular bahse konu atamalarda yasal düzenlemeler ve/veya bu düzenlemelerde yer alan boşluk ve muğlâklıkların bu tür ilişkilerin yaygınlaşmasında oldukça etkili olduğunu göstermiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, bu tip ilişki sistemleri ve buna olanak veren toplumsal, siyasal (güvenlik soruşturması gibi) işleyişin özellikle farklı şekillerde sınıflandırılabilecek güven konusunda önemli etkileri olduğunu göstermiştir. Öyle ki bu uygulamalar ile sosyal sermaye ve güven arasında paradoksal bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Toplumsal rövanşist bir kutuplaşma döngüsü, bireylerin birbirlerine ve kurumlara güvensizliği, kamusal siyasal işleyişte aksaklıklar gibi önemli sonuçları olan klientalist ilişkilerin, etno-dinsel, cinsiyetçi, sınıfsal, ideolojik birçok tahakkümün süregitmesine yol açtığı görülmüştür. Bu bağlamda bu konuya/soruna liyakat temelli çözümlerin tam anlamıyla bir (pür) adaleti sağlamasa da kısa vadede en önemli ve etkili çözüm olacağı ve bu dolayımla Türkiye toplumsal/siyasal alanındaki birçok problemi önleyeceği düşünülmektedir.Keywords : Siyaset sosyolojisi, klientalizm, sosyal sermaye, güven, güvenlik soruşturması.