- Mülkiye Dergisi
- Vol: 45 Issue: 2
- Kayıp Geçmişin Yetersiz İkameleri: İstanbul Ansiklopedisi’nin Hummalı Queer Arşivi
Kayıp Geçmişin Yetersiz İkameleri: İstanbul Ansiklopedisi’nin Hummalı Queer Arşivi
Authors : Ezgi Saritaş
Pages : 495-531
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2021-06-08
Article Type : Research
Abstract :Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi tarihin kıyısında kalanların hikayelerini yazmak isteyen araştırmacılarca sık sık başvurulan, toplumsal tarihyazımı için olduğu kadar popüler imgelemde de önemli bir metin olagelmiştir. Resmi tarih yazımı kaynaklarının yanı sıra Reşad Ekrem Koçu’ya ve ansiklopedi yazarlarına ait notlar, fotoğraflar, İstanbul destanları, el yazmalarından parçalar ve gazete kupürlerinden oluşan arşiv, İstanbul’un homoerotik erkek altkültürünün kapsamlı bir kaydını tutar. Yirminci yüzyıl Türkiyesi’nde dile getirilmesi güç homoerotik arzulara ve cinsiyet normlarının dışına düşen yaşantılara bolca yer veren İstanbul Ansiklopedisi arşivini araştırmacılar, "queer hisler arşivi” olarak ele almaktadır. Bu yazıda, İstanbul Ansiklopedisi’nin queer bir arşiv inşa ederken aynı zamanda arşiv kavramına içkin bazı çelişkileri abartıp dramatize ederek arşivi queerleştirdiği öne sürülmektedir. Kadir Has Üniversitesi ve SALT Araştırma’nın ortaklaşa yürüttüğü projeyle İstanbul Ansiklopedisi arşivi uzun yıllardır içinde bulunduğu belirsizlikten kurtulmaktadır ve arşivin zengin içeriği yakında dijital olarak erişime açılacaktır. Öte yandan arşiv – her arşiv gibi- pek çok düzeyde eksiktir; yoklukla ve kısmilikle maluldür. Fetiş nesneler, ansiklopedinin "hummalı” arşivinin eksiklerini ve boşluklarını doldurulur. Farklı düzeylerdeki farklı yoklukların yetersiz ikameleri olarak fetiş nesneler, arşivin kendisinin kayıp geçmişin yetersiz bir ikamesi olduğunu abartılı bir biçimde açığa vurur. Fetiş nesnelerinin inşa ettikleri hayali ve mitik dünya, arşivin yaratıcı, canlandırıcı güçleri ile yıkıcı, yok edici güçlerinin bir arada işleyişini; arşivin sağladığı varlık imkânlarının yoklukla, eksiklikle ve ölüm dürtüsüyle iç içe geçtiğini dramatize eder. Arşivden tarihin sırlarını ifşa eden bütünlüklü ve sarsılmaz bir tarihsel hakikat sunmasını bekleyen "dolabın epistemolojisi” karşısında İstanbul Ansiklopedisi arşivinin kısmi, çetrefilli, tedirgin edici ve bölük pörçük anlatıları, arşivin sunabileceklerinin ancak yetersiz ikamelerle sınırlı olduğuyla yüzleşme olanaklarını genişleterek arşivi queerleştirir.Keywords : Arşiv, Reşad Ekrem Koçu, İstanbul Ansiklopedisi, Queer, Tarih.