Kavramsal Bağlamda Şaman Teonimleri
Authors : Fuzuli BAYAT
Pages : 57-77
Doi:10.31126/akrajournal.1072096
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2022-05-16
Article Type : Research
Abstract :Türk mitolojisinin başlıca özelliği onun şaman edisyonunda takdimidir. Şamanlar, Türk dinî-mitolojik sistemini mistik yapılı ilahlar dünyası ile yeniden oluşturdular. Onlar Türk kozmogonisini yenilemekle birlikte ona birçok ilaveler de getirdiler. Özellikle evrenin yaratı-lması, kozmik düzen, yüksek dereceli ruhlara, onların faaliyetlerine, bu ruhların sosyal yapıları-na, karşılıklı yardımlaşmalarına veya mücadelelerine ait konulara önem veren şamanlar örnek olarak gösterilebilir. Mit, insanlığın ortak bilincinin bir yansıması olduğundan evrensel niteliğe sahiptir. Mitleri diğer anlatı türlerinden ayıran en önemli özellik mit metninin kutsallığı ve inançsal işlevidir. Bu özellik farklı biçimlerde çeşitlense de özde değişmez. Bu bakımdan mitler her kavmin, her çağın özelliklerini, sosyal ve kültürel yapısını, inanç dünyasını ortaya koymaktadır. Etnik özellik ve coğrafi koşullar hiçbir koşulda göz ardı edilemez. Bu bağlamda Türk mitolojisi; Yunan, Mısır, Sümer, Kızılderili mitolojilerinden fark-lılık gösterdiği gibi, komşuları olan Çin, Moğol, Kore vb. mitolojilerden de ayrılır. Şamanların nesnelleştirdikleri ve adına iye dedikleri doğa olayları insanları bir harmoni içine almakla yaşamı düzenlemekte; nesneler, varlıklar arasında denge kurmaktadır. Şaman mitolojisi genel olarak metin bağlamında folklorik özellik taşımaktadır. Yapılan tüm şiirsel dualar, sözlü veriler ruhlara odaklanmıştır. Bu ruhlar şamanın yardımcıları, ordusu, koruyucuları veya şamanın başvurduğu doğa iyeleridir. Bu yazıda şamanik kültür taşıyıcılarının uzun yıllar deforme edilmiş, ancak temel öğelerini koruyabildikleri mitolojik teonimleri araştırma konusu olacaktır.Keywords : mitoloji, şaman teonimleri, ruhlar dünyası, koruyucu varlıklar, doğa iyeleri