- Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
- Vol: 14 Issue: 34
- ÂŞIKLIK GELENEĞİ VE GELENEĞİN ÇERAĞLARINDAN AMASYALI ÂŞIK ÖZLEMÎ
ÂŞIKLIK GELENEĞİ VE GELENEĞİN ÇERAĞLARINDAN AMASYALI ÂŞIK ÖZLEMÎ
Authors : Şerife Özer, Mustafa Topal
Pages : 652-665
Doi:10.12981/mahder.869864
View : 13 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-10
Article Type : Other
Abstract :Âşıklık geleneği; Türk kültürünü sözlü gelenek içerisinde yaşatan en önemli unsurlardan biridir. İslamiyet öncesi devirden izler taşıyıp coğrafi, dini değişimler ve kamlık geleneğinden ozanlık geleneğine geçişle varlığını devam ettirmiştir. On altıncı yüzyılda ozanlık geleneğinin yerini âşıklık geleneğine bırakmasıyla yeni bir görünüm kazanmış ve Türk dilinin gelişimine de katkıda bulunmuştur. İslamiyet öncesi Türklerin yaşamına dayanan ve yaşanılan coğrafi bölgelere göre ozan, kam, baksı, âşık isimlerini alan zengin bir kültürel birikimin eseri olan âşıklık geleneği Orta Asya'dan Anadolu coğrafyasına uzanan ve yüzyılların sosyal kültürel coğrafi, tarihi, örf, adet ve geleneklerini yansıtan bozahaneler, kahvehaneler, çayhaneler gibi alanlarda var olmuş ve günümüze kadar gelmiştir. Halkın söylemediğini söyleyen, görmediğini gören duymadığını duyan kültürel değerleri nesilden nesle aktaran âşıklar bu gelenek içinde halkın sözcüsü ve savunucusu olmuşlardır. Bu âşıklar diyar diyar gezen, gurbete çıkan, sılayı özleyen halkın duygularını yansıtan onlara tercüman olan şiirlerini genellikle hece ölçüsü ile söyleyen sanatçılardır. Sözlü kültüre dayanan âşıklar tarafından doğaçlama olarak saz, bağlama gibi müzik aletleri ile icra edilmiştir. Yaşadığı toplumun duygu ve düşüncelerini bir potada eriterek buna tercüman olan gelenekte yüzyıllarca toplumun içinde var olan yaşadığı toplum ile bütünleşen onlarla sevinen onlarla üzülen, özleyen, seven, gurbete çıkan toplumun sözcüsü âşıklarından biri de Amasya'nın Gümüşhacıköy ilçesinde yaşamış olan Âşık Özlemî'dir. Bu çalışmada Âşık Özlemî'nin hayatı, âşıklığı ve şiirlerinin muhteva açısından incelenmesine yer verilecektir. Âşık Özlemî yetiştiği topraklarda hayata merhaba diyen, evlenen, çalışan ayrıca kendi coğrafyasında dinleyici kitlesi oluşturarak ünlenen ünü ülkeye yayılan bir âşık olup önemli bir yere sahiptir. Özlemî'nin tanıtılması amacıyla ele alınan çalışma alanında ilk olacaktır. Âşığın gelecek kuşaklar tarafından tanınması, gelenek içindeki önemi böylece vurgulanmış olacaktır. Bundan sonra yapılacak olan bilimsel çalışmalara bu çalışmanın ışık tutacağı düşünülmektedir. Bu çalışma özellikle son dönemde ortaya çıkan konservatuar aşıklarının oluşturduğu âşıklık geleneği erozyonunu önleyecektir. Kültürel değer yargılarını ve usta-çırak ilişkisini yansıtan âşığın bilim çevrelerince tanınmasına vesile olacaktır. Böylece âşıklar külliyatının oluşmasına katkı sunacaktır.Keywords : Âşıklık, Âşıklık Geleneği, Âşık Özlemi, Amasya, Gümüşhacıköy