- Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
- Vol: 14 Issue: 33
- "BİTİSE KALIR SÖZ": SÖZ VE YAZI İLİŞKİSİ AÇISINDAN KUTADGU BİLİG
"BİTİSE KALIR SÖZ": SÖZ VE YAZI İLİŞKİSİ AÇISINDAN KUTADGU BİLİG
Authors : Gülten Küçükbasmaci
Pages : 1-23
Doi:10.12981/mahder.827741
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2021-03-15
Article Type : Research
Abstract :İslamiyet’in kabulüyle yeni bir kültür çevresine dâhil olan Türklerin ilk yazılı eserlerinden biri "Kutadgu Bilig”dir. İdeal devlet ve toplum düzenini ele alan eser yazıldığı dönemin zihniyet ve algısını yazılı bir metne dönüştürerek tespit etme imkânı verdiğinden son derece önemlidir. Makalede yazılı kültür ortamı bağlamında yazıyla üretilmiş bir metin olarak "Kutadgu Bilig”den yola çıkılarak 11. yüzyılda "söz” ve "yazı”nın nasıl algılandığı üzerinde durulacaktır. "Bitise kalır söz” (Söz yazılırsa kalır) denilen metinde yazılı kültür ortamına geçişle söz karşısında farklı bir iletişim biçimi yaratan yazı yüceltilmektedir. Yazının yarattığı iletişim biçimi "söz”ü kayda geçirerek sabitlediğinden değişmeye karşı kalıcı olanı temsil eder. Yazının, yüceltilmesini sağlayan bu özelliği aynı zamanda yazılı iletişim biçiminin aksayan yönlerini de doğurmaktadır. Eserde yazının; hesap tutmaya, tarihi kaydetmeye, kayıt tutmaya yaradığından söz karşısında üstün tutulduğu görülmektedir. İnsanın faniliği karşısında yazının kalıcılığı yazı lehine olmuştur. Yazılı sözün söylenen sözden daha etkili kabul edildiği görülmekle birlikte sözün güvenilirliği de devam etmektedir. Ağızdan çıktığı andan itibaren uçup giden sözün yazı karşısında zayıfladığını, 11. yüzyıla gelene kadar geçen süreç içinde yazının üstünlüğünün artarak devam ettiğini, kalıcı olmanın yolunun yazı olduğunun kabul edildiğini eserde tespit etmek mümkündür. Buna rağmen sözün yazı karşısında gücünü henüz tam olarak yitirmediği de görülmektedir. Kutadgu Bilig; söz ile yazı arasında, Türk kültür tarihinde icra ortamlarının değişim ve dönüşümün tespiti adına sözden yazıya geçiş sürecini anlamak açısından önemli bir metindir.Keywords : Kutadgu Bilig, Sözlü Kültür, Yazılı Kültür, Sözellik, Okuryazarlık