EFSANELERİN İŞLEVLERİNDEN BİRİ OLARAK TEDBİR
Authors : Aysun DURSUN
Pages : 1278-1296
Doi:10.12981/mahder.788378
View : 10 | Download : 0
Publication Date : 2020-12-15
Article Type : Research
Abstract :Bir topluma ait pek çok sosyal ve kültürel unsuru barındıran efsaneler, halk arasında yaygın bir şekilde bilinmektedir. Yaşanılan olaylardan bir hisse çıkarmak ve bunları gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla anlatılan efsaneler, günlük yaşamın içinde yer alan pek çok olayı konu edinir. İnsanlık tarihinde yaşanan ibret öyküleri, inanç temelli anlatılar olan efsanelerin halk arasında anlatılarak tekrarlanmasıyla toplum tarafından alınan tedbirlere dönüşür. Efsaneler, hatalı davranışların, adaletsizliğin, erdemsizliğin ve benzerinin toplumda yerleşmesini engellemek için âdeta bir uyarı niteliği taşır. Bir konu, durum, olay hakkında yapılmaması gerekenler sıralanır, örnekler verilerek açıklanır. Toplumsal bilinçdışının konuyla ilgili teamülleri bu anlatılarla o toplumun bireylerine aktarılır. Türkiye’nin pek çok şehrinde yaygın bir şekilde varlığını koruyan efsaneler, özellikle taş kesilme motifi aracılığıyla alınan tedbirlerin kalıcı olmasına yardımcı olur. Köy, yer, mesken adları etrafında anlatılan efsaneler ise o coğrafyanın sahiplenilmesini sağlar. Bir toplumda söz sahibi olmuş kişileri merkeze alarak aktarılan bu metinler, halk arasında bir yanlışlığı engellemek veya eksikliği gidermek hususunda alınan tedbirlerden biri olarak sözlü kültür anlatıları arasında önemli bir yer bulur. Bu çalışmada Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’nun 101 Anadolu Efsanesi (1976) adlı eserinde yer alan efsaneler taranmıştır. Söz konusu anlatılardan seçilen örneklerle toplumda yapılmaması gereken tavır ve davranışlar için alınan tedbirler tespit edilerek efsane türünün işlevlerinden biri olarak ortaya konulmuştur.Keywords : Efsane, Tedbir, İşlev, Sözlü Kültür anlatıları, Aktarım