- Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
- Vol: 12 Issue: 25
- BALKAN VE TRAKYA COĞRAFYASINDA KÖKLÜ BİR HALK KÜLTÜRÜ VARLIĞI: GUSLARİLİK (HALK ŞAİRLİĞİ) VE PESNA (...
BALKAN VE TRAKYA COĞRAFYASINDA KÖKLÜ BİR HALK KÜLTÜRÜ VARLIĞI: GUSLARİLİK (HALK ŞAİRLİĞİ) VE PESNA (HALK EZGİSİ)
Authors : Okan Alay
Pages : 21-30
Doi:10.12981/mahder.526060
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2019-03-11
Article Type : Research
Abstract :Sözlü anlatım, sözlü gelenek ve edebiyatı da kapsayan sözlü kültür, ait olduğu toplumun binlerce yıllık serüvenini özünde barındırmanın yanı sıra, yazılı kültüre de kaynaklık eder. Söz odağına şekillenen ve belli bir gelenek çerçevesinde ozan, halk şairleri, destan anlatıcıları gibi temsilcilerle kuşaktan kuşağa aktarılır. Birbirinden farklı coğrafyalarda ozan, âşık, şaman, kıssahan, halk şairi gibi adlarla anılan temsilcilerden biri de, Balkanlar ve Trakya’dakiadıyla "guslari”lerdir. Anadolu sahasındaki âşıkların sazını andıran "gusle” adlı musiki aletiyle ezgili şiirler, anlatılar icra eden guslarilerle, âşıklar/saz şairleri arasında birtakım farklılıklar olsa da, ozanlık geleneğinin icrası yönüyle bazı benzerlikler olduğu da görülür. Guslariliğin karakteristik özellikleri, gelenek içindeki konumları, anlatı dünyası ve icra yönleri dikkate değer özellikler barındırır. Guslariliğin tarihsel geçmişinin yanı sıra özellikle Osmanlılar döneminde Türk-İslam kültür atmosferinin, âşıklık geleneğinin Balkan guslari-halk şairliğinde izler bıraktığı belirlenir. Guslariliğin yanında ayrıca bu çalışmanın bir diğer bölümünü oluşturan "pesna” halk ezgileri/şarkıları da ayrıca önem arz eder. Guslarilerin yanı sıra halk içinden amatör kişilerin söylediği pesnalar, şiir ve ezginin uyumu bakımından dikkat çeker. Pesnanın, Pomak ve Romanların yanı sıra Bulgaristan, Makedonya ve Yunanistan’da, Slav coğrafyasında şiir ve müziğin iç içe olduğu bir tür olarak sözlü gelenekteki yeri, işleyişi ve özellikleri yadsınamaz niteliktedir. Sonuç olarak; gerek guslarilik kurumu ve gerekse pesna söyleme geleneğinin, Trakya ve Balkanlar sahasında halk kültürünün önemli ögeleri olarak bünyelerinde pek çok kültürel değer taşıdığı ve ait oldukları toplumun kültürel belleğinin yansıması olduğu görülür.Keywords : sözlü kültür, gelenek, guslari, pesna, Balkanlar, Trakya