- Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
- Vol: 2 Issue: 3-4
- Türk Halk Kültüründe Şeytan Telakkisi Üzerine Tespitler
Türk Halk Kültüründe Şeytan Telakkisi Üzerine Tespitler
Authors : Özkul Çobanoğlu
Pages : 269-282
View : 15 | Download : 7
Publication Date : 2009-12-01
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada "şeytan konsept"inin evrensel ve Türk halk kültürüne özel özellikleri ele alınacaktır. Bu durum çalışması esas itibariyle Türkiye Cumhuriyeti'nde yaşayan Türklerin konuyla ilgili inançları üzerinde yoğunlaşmakla birlikte bütün kültürlerde yaygın bir konu olan şeytanın bazı genel özelliklerini de ele alıp tartışmaktadır. Şeytan konusundaki inançların şekillenmesinde dinler ve modem kitle iletişim araçlarının son derece önemli bir rol oynaması kesin bir tespit konumundadır. Çalışmamızda ortaya koyduğumuz vechile Türk kültürünün erken döneminde ortaya çıkan şamanistik dünya görüşünün ürünü olan olağanüstü varlıklar daha sonraki dönemlerde "Cin" ve "Şeytan" gibi daha yaygın ve evrensel kabullere sahip varlıklar tarafından asimile edilerek ortadan kaldırılma süreci -en az bin yıldır devam etmektedir- büyük bir hızla devam etmekte, İslami anlayış yerel ve ulusal geçmişten gelen anlayış ve izleri süratle silmektedir. Bu asimilasyon sürecinde önemli bir rol oynayan diğer bir aktörse "Cennet'ten kovulan eski melek Şeytan" anlayışı bağlamında İslami anlayışla benzeşen Hristiyan ve Musevi şeytan konseptlerinden hareketle Batı medyasının özellikle de Holywood filmleri ve karikatürlerin de, Türk kültürünün mitolojik döneminden itibaren oluşmuş ve Türk dünyasının dört bir tarafında günümüze kadar taşınmış olan yerel ve ulusal hatta kültüre özel olağanüstü varlıkların genç kuşaklar tarafından algılanışını bozarak "anlam boşalması"na uğramasına ve böylece İslami anlayış tarafından daha kolayca asimile edilmesine yol açmasıdır. Bu bağlamda, araştırmamızda Türk halk kültürü ve inançlarındaki "şeytan konsept"inin taşıdığı özellikler Türkiye'nin hemen her yerinden derlenen memoratlardan ve halk inançlarından yola çıkılarak örneklenip belirlenmekte ve elde edilen motiflerin evrensel olarak paralellerinin olup olmadığı ise Amerikalı halkbilimci Stith Thompson'un meşhur MotifIndex'inden hareketle kontrol edilerek irdelenmektedir.Keywords : Şeytan, Şeytan konsepti, Türk halk inançları