- Motif Akademi Halkbilimi Dergisi
- Vol: 4 Issue: 7
- KAŞKAY TÜRKLERİNDE ÖLÜMLE İLGİLİ BAZI İNANMALAR VE ÖLÜM ÖNCESİNE DAİR UYGULAMALAR
KAŞKAY TÜRKLERİNDE ÖLÜMLE İLGİLİ BAZI İNANMALAR VE ÖLÜM ÖNCESİNE DAİR UYGULAMALAR
Authors : Mehmet Karaaslan
Pages : 329-344
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2011-12-01
Article Type : Other
Abstract :Azerbaycan sahasından Safevi döneminde ayrılarak İran’ın güneyine yerleşen, konargöçer nitelikli bir Türk topluluğu olan Kaşkaylar, eski Türk kültürünün taşıyıcısı olmak bakımından sön derece önemlidir. Ölüm konusu Kaşkay sahasından malzeme toplarken en fazla zorlanılan alan olmuştur. Kaynak kişilerin ölüm konusuna ilişkin gelenekten getirdiği inanma ve pratikleri doğum ve evlilik konularına göre daha güçlü bir biçimde varlığını sürdürmekte ve değişimden daha az etkilenmektedir. Ölüm dönemiyle ilgili uygulamaların dini yönünün ağır basması, konunun sadece ölüm olayı vuku bulduğunda ya da bulma ihtimali belirdiğinde ele alınması gibi hususiyetler bunda etkili olmalıdır. Türk dünyası ve Anadolu sahasında ölüm habercisi olarak düşünülen tilki, çakal, baykuş, tavşan gibi hayvanların, vakitsiz ve farklı biçimde öten horozun, sebepsiz yere kırılan bir eşyanın kayan bir yıldızın, düşte dişlerin çekildiğini görmenin Kaşkay sahasında da ölüm habercisi olarak değerlendirildiği müşahede edilmiştir. Bu inanç çerçevesinde uygulanan bir kaçınma olarak gece vakti evden dışarı yiyecek beyaz gıdalar verilmemesi de Türk dünyasının genelinde tatbik edilen bir uygulamadır. Bu pratiğin fonksiyonu üzerine düşünüldüğünde gece vakti bir başka komşuyu ziyaret etmenin türlü mahsurlarını ortadan kaldıran içtimai bir düzenleyici mekanizma olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Ayrıca Kaşkay sahasında diğer Türk topluluklarından farklı olarak cumartesi (Şenbe) günüyle ilgili de pek çok inanma ve kaçınma tespit edilmiştir. Ölümü uzaklaştırmak maksadıyla bugünlerde ölen kişilerle bir ayakkabı tekini ya da yumurtayı defnetmek, eski Türk kültüründe var olduğu bilinen, ölünün eşyalarıyla birlikte gömülmesi pratiğini akıllara getirmektedir. Ayrıca ölümden kaçınma tedbiri olarak gün batımından sonra iş yapılmaması, yılan öldürülmemesi gibi pratikler de sahadan tespit edilen diğer uygulamalardır.Keywords : Kaşkay Türkleri, Ölüm İnanışları, Ölüm Öncesi Uygulamalar