Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu'nun Tarihi
Authors : Dursun Can Eyüboğlu
Pages : 33-69
Doi:10.55774/mikad.1179748
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2022-12-30
Article Type : Research
Abstract :Dede Korkut Kitabı’ndaki yedinci boy Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’dur. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nda en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nda tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. M.Ö. 2500 ve M.Ö. 1700 yıllarında Orta Asya’dan Hazar Denizi’nin güney bölgesine göç ederek burada yayılan ve Mezopotamya’da hakimiyet kuran Kutlar ve Kuzlar/Kaslar/Kazlar tarihteki en eski Türk toplulukları arasında yer almaktadırlar. Tarihin erken devirlerinde Guz/Kuz/Kaz kavim adının Türklerle ilişkilendirilmesi sonraki dönemlerde de devam etmiştir. Guz ile Oğuz adı aynı kökten gelmektedir. Guz/Kuz/Kaz adının ve hatıralarının tarihi süreç içerisinde İskitler/Sakalar ve Oğuzlarda, çeşitli Türk topluluklarında devam ettiği görülmektedir. Kazılık Koca’nın adı ve Dede Korkut’taki Kazan’ın adı alt tabakada aynı döneme aittir. Dede Korkut Kitabı’ndaki bazı boyların tarihi alt tabakası aynıdır. Aynı destan tarihi süreç içerisinde varyantlaşarak farklı destanlara evrilmiştir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy, özellikle Uşun Koca Oğlu Segrek Boyu ve/veya Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu\'nun Kazan\'a bir uyarlamasıdır. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası olduğu anlaşılmaktadır. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’ndaki İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası ile En Eski Devirler Tabakası çok iç içe geçmiştir. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun bir alt tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun Yeğenek adlı Türkmenistan varyantının olması, boyda geçen birçok yer adı, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın, Hazar’ın batısına, Anadolu-Azerbaycan’a göçlerinden daha önceye, henüz Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun en üst tabakası sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu’nun tarihi incelenmiştir.Keywords : Dede Korkut, Yigenek, Kazılık Koca, Kaz, Kazılık Dağı