- Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi
- Sayı: Ü1 - Ä°slami Ä°limler Özel Sayısı
- 19. Yüzyılda Klasik Bir Minhâc Şerhi: Abdurrahman b. Hâmid ve Bidâyetü’s-su’ûl ilâ ilmi’l-usûl Adlı ...
19. Yüzyılda Klasik Bir Minhâc Şerhi: Abdurrahman b. Hâmid ve Bidâyetü’s-su’ûl ilâ ilmi’l-usûl Adlı Eseri
Authors : Muhammed Usame Onuş
Pages : 337-365
Doi:10.56720/mevzu.1344728
View : 166 | Download : 110
Publication Date : 2023-10-15
Article Type : Research
Abstract :İslamî ilimlerde şerh-haşiye türü yazım tarzı ve kaleme alınan eserlerin içeriğine dair eleştiriler Osmanlılar’ın son döneminde giderek yoğunlaşmıştır. İstanbul ve Kahire gibi bölgelerde cereyan eden yazım tarzı ve içeriğe dair bu tartışmaların izi söz konusu dönem ve coğrafyadaki neşriyattan takip edilebilmektedir. Fakat merkeze uzak bölgelerde böyle bir gündemin var olup olmadığını sorgulayan ve tartışmaların hangi mecrada devam ettiğini gösteren bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada Mardin’de yaşayan Abdurrahman b. Hâmid’in (ö. 1328/1910), klasik usul-i fıkıh geleneğini en iyi şekilde yansıtan eserlerden biri olan Beyzâvî’nin (ö. 685/1286) Minhâc’ı üzerine kaleme aldığı Bidâyetü’s-su’ûl adlı eseri incelenerek dönemindeki tartışmalara dair tavrı tespit edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle dönem hakkında genel bilgi verilmiş ardından akademik çevreler tarafından yeterince bilinmeyen müellif tanıtılmıştır. Daha sonra eserin yazılış amacı, yazım türü açısından özellikleri ve kaynakları incelenmiştir. Böylece eserin kaleme alındığı dönemdeki tartışmaların neresinde durduğu, bu dönemde böyle bir eserin telif edilmesinin anlamı ve nasıl bir işlev gördüğü ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır. Buna göre yazılı kaynaklarda eserden çok bahsedilmediği fakat eserin özellikle Abdurrahman b. Hâmid’in yaşadığı bölgedeki öğrenciler arasında yaygın bir kullanıma sahip olduğu anlaşılmaktadır. Müellif, yaşadığı dönemde usul-i fıkha dair tartışmalara müdahil olmamış fakat bu tartışmalara rağmen klasik usul-i fıkıh geleneğini en iyi yansıtan eserlerden Minhâc üzerine bir şerh kaleme almıştır. Bu sebeple klasik usul-i fıkıh anlayışı ile şerh-haşiye şeklindeki yazım geleneğini devam ettirmeye çalışmıştır.Keywords : Usul-i Fıkıh, Şerh, Osmanlı, Beyzâvî, İsnevî, Minhâc