Ehliyet Arızası Olarak Çocukluğun Damân Sorumluğuna Etkisi
Authors : Ahmet Enes Aydoğdu
Pages : 19-41
Doi:10.56720/mevzu.1102667
View : 11 | Download : 6
Publication Date : 2022-09-15
Article Type : Research
Abstract :İslâm hukukunda kişinin mali olarak ödemek zorunda olduğu cezalar genel bir kavram olan damân kavramının kapsamına dâhil edilmektedir. Başlangıçta kefalet veya tazmin anlamlarında kullanılan damân terimi bir-çok tanımı yapılmakla beraber giderek kişinin genel mali yükümlülükleri şeklinde daha kapsayıcı bir anlam kazanmıştır. Damân kavramı kişinin genel mali yükümlülükleri olarak ele alındığında verilen bir zarardan veya akitlerden kaynaklanan mali sorumlulukların yanında kişinin ibadet olarak mükellef olduğu zekât, kefaret ve nezir için ödenen bazı mali bedelleri de kapsamaktadır. İslâm hukukunda şahsıların mallarına veya canlarına veri-len zararların tazmin veya diyet ile telafi edilmesi ve kişinin dinen mükellef olduğu bazı mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi genel bir prensiptir. İnsan hayatında bazı arızi durumlarda kişinin dini ve hukuki sorumlulukla-ra elverişli olması anlamına gelen ehliyet ortadan kalkmaktır. İnsanda do-ğuştan var olan veya sonradan meydana gelen bu arızi hallere ehliyet arıza-sı denilmektedir. Doğuştan var olan veya sonradan meydana gelen bu hal-ler kişinin dini ve hukuki olarak mükellef olduğu bazı sorumlukları ortadan tamamen kaldırmakta veya uygulanacak cezada hafifletilme yapılmasına sebep olmaktadır. Sabi gayr-i mümeyyiz ve sabi mümeyyizleri içeren çocuk-luk döneminde olmak İslam hukuku açısından ehliyet arızası olarak kabul edilmektedir. Çocukluk çağında olan kişilerin genel mali yükümlükler anla-mına gelen damân sorumluklarında bazı değişiklikler meydana gelmektedir. Örneğin Kendisine emanet bırakılan bir malı telef eden çocuk âlimlerin bazı-larına göre zararı tazmin etmesi gerekirken bazılarına göre her hangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Adam öldürme cezası olarak katilden ödenmesi istenen diyet cezasında katil çocuk olursa durum değişmektedir. Çoğunluk çocuğun işlediği cinayeti hata (en ölüdürme) kapsamında değer-lendirdiği için diyet çocuğun kendi malından değil âkilesi tarafından öden-mesi gerektiği savunmuştur. İbadet olarak mali bir sorumluluk olan zekât, söz konusu mükellef çocuk olduğunda bazılarına göre ödenmesi gerekirken bazılarına göre ödenmesine gerek yoktur.Keywords : Damân, Ehliyet, Ehliyet arızası, Çocukluk