- MetaZihin: Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi
- Vol: 2 Issue: 2
- Benleştiren (Saf) Ben ve Benleşen (Ampirik) Ben
Benleştiren (Saf) Ben ve Benleşen (Ampirik) Ben
Authors : Ahmet Çorak
Pages : 159-197
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2019-12-30
Article Type : Research
Abstract :Ben, benlik, kendilik, kişi, kişilik, kimlik gibi terimler, çeşitli katmanlarda olduğu varsayılan aynılık ( sameness ), süreklilik, özdeşlik ( identity ), süredurum ( persistence ) gibi olguları ifade etmek için kullanılır (özne ve nefis terimleri ancak bazı anlamları itibariyle bu gruba dahil edilebilirler). Felsefe ve psikolojide bu konulara yönelik ilgi sürekli artmaktadır. İnsan zihninde özdeşliğin kaynağı olan kalıcı bir prensibin varlığı düşünce tarihinde binlerce yıldır tartışılmıştır. Psikolojide ise kuramların nasıl bir benlik/kendilik anlayışı üzerine kurulması gerektiğine dair tartışmalar devam etmektedir. Bu tartışmalar psikoterapi okullarını da derinden etkilemektedir. Bugüne kadar büyük oranda psikopatoloji ile sınırlı olan tartışmalara son 40-50 yıl içinde büyük gelişmelerin kaydedildiği ve artık bağımsız bir disiplin haline gelen gelişim ( development ) konusunun da dahil olmasıyla bozuluş kadar oluşumun da göz önüne alındığı daha tamamlayıcı bakış açıları önerilebilmektedir. Bu çalışmada insan zihnini düzenleyici bir öge olarak kendilik kavramına olan ihtiyaç; biri doğuşta mevcut olan (saf veya minimal) ve diğeri ilk dakikalardan itibaren gelişmeye başlayan (ampirik) iki temel kendilik kavramı; son yıllarda oldukça rağbet gören minimal kendilik ve öyküsel kendilik ikilisinin yerine, minimal kendilik ve ampirik kendilik ikilisinin önerilmesinin gerekçeleri incelenecektir. Minimal-ampirik kendilik ikilisinin, benliğin değişmeyen özü ( essence ) ve değişen özellikleri ( accidents ); deneyimle değişmeyen merkezî benlik ve deneyimle çeşitlenen benlik yapıları; bilen benlik ve bilinen benlik tartışmalarına getirebileceği çözüm tartışılacak ve bu ikilinin psikolojideki karşılığı ve psikoterapi anlayışına getirebileceği katkılar üzerinde durulacaktır.Keywords : minimal kendilik, empirik kendilik, saf kendilik, öyküsel kendilik, benlik, kişilik