- Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tarihi ve Folklorik Dergisi
- Lokman Hekim Journal 2011; Supplement Special Issue
- Osmanlı’dan Cumhuriye’te Devlet Kinini
Osmanlı’dan Cumhuriye’te Devlet Kinini
Authors : Gürkan SERT, Emre DÖLEN
Pages : 6-7
View : 11 | Download : 3
Publication Date : 2011-09-01
Article Type : Research
Abstract :Sıtma Osmanlı döneminde önemli bir sağlık sorunu olduğu gibi I. Dünya Savaşı sırasında savaş nedeniyle daha da önem kazanmıştır. Bu durum karşısında sıtmanın tek ilacı olan kinin konusunda düzenlemeler yapılmıştır. Sıtma Cumhuriyet döneminde de Türkiye’nin önemli sağlık sorunları arasında yer almış ve yoğun bir biçimde sıtma mücadelesine başlanmıştır. Sıtma ile mücadele konusunda her iki dönemde de dönemin gerektirdiği önlemlere başvurulmaya çalışılmıştır. Devlet eliyle ucuz kinin dağıtımı her iki dönemde sıtmayla mücadele konusunda başvurulan yöntemler arasında yer almıştır. 2 Ramazan 1334 [3 Temmuz 1916] tarihli "Kinin Tedariki İçin 1332 Sıhhiye Müdiriyet-i Umûmiyesi Bütçesine 50.000 Lira Tahsisat-ı Fevkalâde İlâvesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat” ile vatandaşlara halis ve ucuz kinin sağlanması amaçlanmıştır. Adı geçen kanunda bu kanunun uygulamasının çıkarılacak bir nizamnâme ile belirleneceği belirtilmiştir. Bu bağlamda 14 Kânun-ı sani 1332 [27 Ocak 1917] tarihinde"Kinin Tedarikine Dair 2 Ramazan 1334 Tarihli Kanun-ı Muvakkatın Suret-i Tatbikiyesi Hakkında Nizamnâme” çıkartılmıştır. Bu nizamnâme ile kininin nasıl tedarik edileceği, fiyatlandırılacağı, satılacağı, saklanacağı ve kimler tarafından satılabileceği gibi pek çok başlıkta düzenlemeler yapılmıştır. 4 Nisan 1333 [1917] tarihli "Kinin Tedariki ve Füruhtu Hakkında Kanun” ile halis kinin tedariki ve ahali- ye satmak üzere Sıhhiye Müdiriyet-i Umûmiyesi’nin bütçesinde her sene bir fasıl açılacağı belirtilmiştir. Osmanlı döneminde bu yasal düzenlemeler ile devlet eliyle ve Ziraat Bankası’nın aracılığı ile kinin satılmıştır. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde devlet eliyle kinin satışına devam edildiği görülmektedir. Hatta bu konuda Osmanlı döneminde çıkarılan yasal düzenlemelerin kaldırılmadığı ve bu yasaların devamı niteliğinde yasaların çıkarıldığı dikkat çekmektedir. 26 Nisan 1926 tarihli "Kinin Tedariki ve Füruhtu Hakkında 4 Nisan 1333 Tarihli Kanunun Dördüncü Maddesinin Tadiline Dair Kanun” ile Osmanlı döneminde çıkarılan kanunda tadilata gidilerek kinin tedariki konusunda yeni düzenlemeler getirilmiştir. Aynı şekilde 28 Mayıs 1931 tarihli "26 Nisan 1926 tarih ve 827 numaralı kanun mucibince kinin alım satımı fasl-ı mahsusuna tahsisat kaydının tasdikine dair Kanun” gibi 1936, 1937, 1939, 1940 yıllarında kinin için yapılan tahsisatlar ile ilgili kanunlar çıkartılmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması ile Güneydoğu Asya’daki plantasyonların ve kinin stoklarının Japonların ve Hollanda’daki işlenmiş kinin stokları- nın da Almanların eline geçmiş olması çok önemli bir kinin sıkıntısına neden olmuştur. Bunun üzerine 9 Mayıs 1942 tarihli "Kininlerin Beyana Tabi Tutulmasına ve Elkonulmasına Dair 322 Sayılı Kararın Meriyete Konulma- sına Dair Kararname” ile kininin satın alınarak toplatılması yoluna gidilmiştir. Bu bildiride 1940’lı yılların ortalarına kadar sıtma ile mücadelede kullanılan tek ilaç olan kininin ülkemizde gerek Osmanlı ve gerekse Cumhuriyet döneminde devlet eliyle dağıtımı ile ilgili yasal düzenlemeler değerlendirilecektirKeywords : Sıtma, Osmanlı Dönemi, Kinin satışı