- Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tarihi ve Folklorik Dergisi
- Vol: 2 Issue: 3
- OSMANLI VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMLERİNDE AĞIZ-DİŞ BAKIMI VE ÜRÜNLERİ
OSMANLI VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMLERİNDE AĞIZ-DİŞ BAKIMI VE ÜRÜNLERİ
Authors : Nuran Yildirim
Pages : 35-50
View : 4 | Download : 2
Publication Date : 2012-12-01
Article Type : Research
Abstract :Diş sağlığını ve güzelliğini koruma çabaları antik devirlere kadar uzanır. Ur’da (MÖ. 3500) bulunan tuvalet malzemeleri arasında temizlik aracı olarak bir kürdan vardı. Galen, Salvadore Persica ağacından yapılmış misvak ile pistachia leentiscus bitkisinden yapılma kürdanları tavsiye etmişti. Konya Arkeoloji Müzesi’nde Roma devrine ait fildişinden yapılmış bir kürdan ve temizlik takımı bulunmaktadır. Ortaçağda kürdan hem bir diş temizleme aleti hem de bir süs eşyasıydı. Eski Roma’da hanımlar beyaz dişlere sahip olmak amacıyla şap, tuz ve idrar karışımını kullanırlardı. Orta Asya’da yapılan kazılarda bin yıl önce diş taşlarını (kefeki) temizleme aletlerinin bulunması, bitkisel fırça ve hilal adı verilen kürdanları kullanma geleneğine sahip olmaları, Türklerin diş sağlığına ve bakımına verdikleri önemi gösterir. İslâm Tıbbında dişler; yiyecekleri çiğneyip mideye kadar hazma yardımcı olması, konuşurken kelimelerin bir düzende çıkmasını sağlaması ve yüze güzellik vermesi bakımından yararlı ve değerli kabul edilir, "dilin zabıtası” olarak tanımlanırdı. Mikroorganizmaların keşfinden sonra mikropların vücuda giriş kapısı olması ve özellikle kolera, dizanteri, difteri ve tüberküloz gibi hastalıkların bu yolla bulaşması ağız ve diş temizliğine verilen önemi artırdı. Diş tozları, diş suları, diş macunları ve diş fırçası üretimi yaygınlaştı. Bu gelişmeler belli ölçülerde Osmanlı Devleti’ne de yansıdı. Yazma eserlerdeki öğütler ve bileşimlerin yerini özel olarak imal edilmiş preparatlar aldı. 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında İstanbul’a çalışmaya gelen yabancı diş hekimleri beraberlerinde getirdikleri yeni ağız-diş bakım ürünlerini gazetelere verdikleri ilânlarla satmaya çalışırken tıp dergilerinde yeni yeni formüller yayınlanıyordu. Bu ürünlerin çoğu Avrupa’dan getirtiliyordu. Osmanlı Devleti’nde ilk yerli ağız-diş bakım ürünü olan Pertev Diş Macunu, Eczacı Edhem Pertev tarafından Pertev Müstahzaratı İmalathanesi’nde üretilmeye başlandı (1895). Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren yerli sanayiin gelişmesine verilen önem, yerli üretimin artmasına neden oldu ve yeni ağız-diş bakım ürünlerinin piyasaya sürülmesini sağladı. Bu çalışmanın amacı; klasik Osmanlı tıbbında ağız-diş sağlığı bakımı için neler yapıldığını örnekler ışığında anlatmaya çalışmak, 19. yüzyıl ortalarından itibaren piyasada satılmaya başlanan ürünler hakkında fikir vermek ve Erken Cumhuriyet döneminde üretilen ağız-diş bakım ürünlerini tanıtmaktır.Keywords : Diş Bakımı ve Ürünleri Tarihi, Eczacılık Tarihi