- Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 60 Issue: 60
- Minkârizâde Yahya Efendi’nin Fetvalarının Fetâvâ-Yı Abdürrahim Olarak Tedavüle Girişi Üzerine Değerl...
Minkârizâde Yahya Efendi’nin Fetvalarının Fetâvâ-Yı Abdürrahim Olarak Tedavüle Girişi Üzerine Değerlendirmeler
Authors : Ahmet Faruk Çelik
Pages : 57-76
Doi:10.15370/maruifd.953703
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2021-06-21
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı ilmiye sınıfının başı sayılan şeyhülislamların verdikleri fetvaları içeren fetva mecmuaları birçok disiplinin özellikle de Osmanlı Tarihi ve Osmanlı Hukuk Tarihi çalışmalarının önemli müracaat kaynaklarından biridir. Bununla birlikte her ne kadar fetva mecmuaları üzerine yapılan çalışmalar son yirmi yıldır sayıca artsa da bunlar eldeki kaynakların zenginliği dikkate alındığında oldukça sınırlı kalmaktadır. Ayrıca fetvaların ne zaman kim tarafından verildiğine dair bilgilerimiz de hala hem sınırlı hem de sağlaması çok az yapılmış bilgilerdir. Bu makalede, günümüzde XVIII. yüzyıl başlarında görev yapmış olan Abdurrahim Efendi’nin şeyhülislamlığı döneminde verdiği fetvalardan oluşan müstakil bir mecmua olarak bilinen Fetâvâ-yı Abdurrahim’in aslında XVII. yüzyılın ikinci yarısında görevde bulunan Minkârizâde Yahya Efendi’nin fetvalarının fıkıh sistematiğine göre derlendiği bir fetva mecmuası olduğu ortaya konulacaktır. Fetâvâ-yı Abdurrahim, bugüne kadar yapılan –tespit edebildiğimiz- bütün akademik çalışmalarda Menteşzâde Abdurrahim Efendi’nin verdiği fetvalardan oluşan müstakil bir fetva mecmuası olarak kabul görmüştür. Fetâvâ-yı Abdurrahim’e XVIII. yüzyılla ilgili yapılan çalışmalarda sıkılıkla müracaat edilmiş ve eser bu dönemin hukuki, siyasi ve iktisadi meselelerinin anlaşılmasında birincil kaynak olarak kullanılmıştır. Hâlbuki araştırmacılar tarafından müstakil bir fetva mecmuası olarak kabul edilen bu eserdeki fetvalar, Abdurrahim Efendi’den yaklaşık yarım asır önce Şeyhülislamlık yapan Minkârizâde Yahya Efendi’nin Fetâvâ-yı Minkârizâde olarak bilinen fetvalarıyla aynıdır. Bizim tespitimize göre Abdurrahim Efendi, Minkârizâde Yahya Efendi’nin verdiği fetvaları tasnif etmiş ve bunların fihristini çıkarmıştır. Abdurrahim Efendi’nin yaptığı bu derleme faaliyeti ile ortaya çıkan eser, özellikle II. Abdülhamid dönemindeki basımının Abdurrahim Efendi’nin ismiyle yapılmasının etkisiyle Yahya Efendi’ye değil kendisine atfedilmiştir. Dolayısıyla Fetâvâ-yı Abdurrahim’in müstakil bir fetva mecmuası olarak değerlendirilmesi ve burada yer alan fetvaların Abdurrahim Efendi’nin şeyhülislamlığı döneminde verdiği fetvalar olarak kabul edilmesi hatası günümüze kadar devam etmiştir. Bu çalışmada öncelikle bu iki Osmanlı ilim ve hukuk adamının hayatı ve yaptıkları çalışmalara kısaca değinilecek, daha sonra bahsedilen karışıklığa sebep olan eserin Minkârizâde Yahya Efendi’nin fetvalarından oluştuğu delilleriyle ortaya konulacaktır.Keywords : Fetva, Fetva Mecmuası, Şeyhülislam, Fetâvâ-yı Minkârizâde, Fetâvâ-yı Atâullah, Fetâvâ-yı Abdürrahîm