- Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 60 Issue: 60
- Bâkıllânî’nin Usul Düşüncesinde Mükellef
Bâkıllânî’nin Usul Düşüncesinde Mükellef
Authors : Hacer Yetkin
Pages : 1-28
Doi:10.15370/maruifd.953525
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2021-06-21
Article Type : Research
Abstract :Mükellefiyetin mahiyeti ve mükellefin taşıması gereken niteliklerin incelendiği ehliyet konusu, usul literatüründe ilk kez Debûsî’nin usul eserinde müstakil ve kapsamlı bir teori olarak ele alınmıştır. Bununla birlikte Debûsî’nin ehliyet bahislerinde yer verdiği konulara aslında ondan önce Mâlikî-Eş‘arî âlim Bâkıllânî tarafından farklı bir bağlamda bir usul eserinde yer verilmiştir. Bâkıllânî, günümüze ulaştığı bilinen tek usul eseri et-Takrîb ve’l-İrşâd’da, konuyu çok detaylı olmaksızın ve kelamî tazammunlarına çok fazla yer vermeksizin, bilhassa teklif kavramını merkeze alarak inceler. Bâkıllânî’nin burada ele aldığı konular, teklifin kaynağı bağlamında hüsün-kubuh meselesi, teklifin konusu olarak hüküm türleri ve teklifin muhatabı olarak mükellef ile mükellefiyeti düşüren özürlerdir. Bâkıllânî mükellefiyeti düşüren özürlerden özellikle sarhoşluk ve ikrah üzerinde durur ve birincisinin teklifi kaldırdığını, ikincisinin ise kaldırmadığını savunur. Bakıllani’nin çizdiği bu çerçeve, sonraki mütekellimîn usul eserlerinde yer alan hüküm teorisinin de dayanağı olarak görülebilir. Bu makalede, Bâkıllânî’nin Takrîb’deki teklif ve mükellefe dair açıklamaları incelenecek ve hem fukahâ eserlerindeki ehliyet teorisi ile hem de mütekellimin eserlerindeki hüküm teorisi ile ilişkisi değerlendirilecektir.Keywords : Bâkıllânî, Debûsî, ehliyet, mükellef, teklif, sarhoşluk, ikrah