- Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 54 Issue: 54
- Mehmed Zihni Efendi Örneğinde Sahîh-i Buhârî Baskılarının Tashihi
Mehmed Zihni Efendi Örneğinde Sahîh-i Buhârî Baskılarının Tashihi
Authors : Ali Albayrak
Pages : 45-78
Doi:10.15370/maruifd.452185
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2018-06-15
Article Type : Research
Abstract :Öz: İslâm dünyasında ilk olarak Hindistan’da basılan (1270/1853) Buhârî’nin (ö. 256/870) el-Câmi‘u’s-sahîh adlı eserinin en bilinen ve kabul gören neşri Sultan Abdülhamid’in (ö. 1918) talimatıyla Ezherli âlimler tarafından Mısır’da gerçekleştirilmiştir (1313/1896). Hemen sonrasında Mehmed Zihni Efendi (ö. 1913) de Sahîh’in İstanbul’daki ilk neşrini yapmıştır. Bu neşirlerde Sahîh-i Buhârî yazmaları içerisinde meşhur olan Yûnînî nüshası kullanılmıştır. Bilindiği gibi Ali b. Muhammed el-Yûnînî (ö. 701/1302) kendi nüshasını ana metin olarak aktarırken elindeki diğer dört nüshanın farklarını metin üzerinde ve kenarlarda (hamiş) göstermiştir. Yûnînî’nin çok titiz bir şekilde tüm farklarını yansıttığı bu dört nüsha Asîlî (ö. 392/1002), Ebû Zer (ö. 434/1043), İbn Asâkir (ö. 571/1176) ve Sem‘ânî’ye (ö. 562/1167) aittir. İki neşirde de Yûnînî nüshası kullanılmasına rağmen aralarında bazı farklar vardır. Ezherli âlimler Yûnînî nüshasını ana metin ve kenardaki yoğun notlar şeklinde basarken, Mehmed Zihni Efendi ise günümüze daha yakın bir anlayışla sadece ana metni yansıtmıştır. Fakat ana metin açısından da aralarında farklar vardır. Çünkü Ezherli âlimler ana metni çok az bir tashihle aynen naklederken Zihni Efendi, Kastallânî’nin (ö. 923/1517) şerhindeki metni esas aldığından daha fazla tashih yapmıştır. Kastallânî şerhi de Yûnînî nüshasına göre yazıldığı halde ana metnin kimi yerlerde farklı olmasının sebebi, onun Sahîh-i Buhârî metnini belirtirken yapmış olduğu tercihlerdir. Çünkü o kimi zaman farklı nüshalardaki ifadeleri ana metin olarak öne çıkarmıştır. Genelde İbn Hacer’in (ö. 852/1449) etkisiyle oluşan bu tercihler, Zihni Efendi’nin neşrinde ve İslâm dünyasında basılan ilk Buhârî şerhlerine eklenen Sahîh metninin kısmen farklı olmasındaki en önemli etkendir. Günümüz Sahîh-i Buhârî baskılarında ve Buhârî şerhlerinde ise Ezherli âlimlerin neşrindeki ana metin kullanılmaktadır.Keywords : Hadis, Sahîh-i Buhârî baskıları, Yûnînî, tashih