- Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Vol: 8 Issue: 1
- Vilâyet-i Ermen Vâlisi Emir Sutay Noyan ve Sutaylılar
Vilâyet-i Ermen Vâlisi Emir Sutay Noyan ve Sutaylılar
Authors : Erol Keleş
Pages : 73-90
Doi:10.16985/mtad.949328
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-09
Article Type : Research
Abstract :İlhanlılar döneminde Anadolu, farklı açılardan pek çok çalışmaya konu olmuştur. Ancak sözü edilen bölgenin doğu kesimlerinin idari ve askeri durumu ile burada görev yapan idarecilerin kim oldukları, neler yaptıkları konusu yeterince araştırmaya değer görülmemiştir. Hâlbuki Vilâyet-i Ermen diye adlandırılan bölge, kuzeyde Kafkaslar ile Karadeniz’i, güneyde İran, Doğu Akdeniz ve el-Cezire’ye bağlayan konumundan dolayı özel yönetimi olan bir eyaletti. Antik kaynaklarda Armania diye geçen ve daha çok Doğu Anadolu olmak üzere, kısmen Azerbaycan topraklarını içerisine alan bölge, İlhanlı idari sisteminde Vilâyet-i Ermen adıyla önemini korumuştur. Bölge, merkezden atanan ve genellikle Türk ya da Moğol bir vali tarafından yönetilirdi. Bu valilerden Emir Sutay (ö. 1332), Gazan Han zamanında yükselmeye başlamış, aldığı vazifeleri başarıyla yürütmüş önemli komutanlardan biridir. Moğolların Sünit boyuna mensup olduğu kuvvetle muhtemel görünen Sutay’ın, Vilâyet-i Ermen valiliği kısa sürmüş olsa da bölgedeki itibarı uzun yıllar Sutaylılara bir yurt bırakmaya yetmiştir. Bu valilik görevinin dışında uzun süre Diyâr-ı Bekr Eyâleti’ni de yöneten Sutay Noyan, 1332’de hayatınıkaybetmiştir. Geride bıraktığı oğulları başlangıçta siyasi bir kudret gösterememişlerdir. İlhanlı Devleti’nin dağılmasıyla bölgede başlayan hâkimiyet mücadeleleri, Sutaylıları, Celayirlilerle müttefik olmaya zorlamıştır. Bu ittifak sayesinde eski yurtlarını Celayirlilerden almayı başarıp yeniden güçlenen Sutaylıların birliği fazla uzun sürmemiştir. Önce Celayirliler ve Çobanlılar arasında ikiye bölünen Sutaylılar, bir süre sonra ortaya çıkacak olan Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmen federasyonları içinde yer alarak siyasi işlevlerini tamamen yitirmişlerdir. Ancak siyasi güçlerini kaybetmiş olsalar da onların kültürel anlamda mirası uzun yıllar Anadolu’da varlığını sürdürmüştür.Keywords : İlhanlılar, Emir Sutay, Sünit, Baranbay, Vilâyet-i Ermen