- Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Vol: 8 Issue: 1
- Fenerli Aristokrasisinde Proto-Milliyetçi Bir Örnek: Aleksandros İpsilantis ve Filiki Eteria
Fenerli Aristokrasisinde Proto-Milliyetçi Bir Örnek: Aleksandros İpsilantis ve Filiki Eteria
Authors : Arzu Erman
Pages : 26-47
Doi:10.16985/mtad.949302
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 2021-06-09
Article Type : Research
Abstract :İstanbul’un fethinin ardından Bizans İmparatorluğu’nun hayatta kalan ve Batı’ya iltica etmeyen aristokrat aileleri Osmanlı Devleti ile bir uzlaşıya giderek İstanbul’da kalmıştır. Ortodoks Rum Patrikhanesinin bulunduğu Fener semtinde yaşamaları nedeniyle Fenerliler olarak adlandırılan bu elit aileler, Osmanlı döneminde de gerek devletin, Rum milleti ile olan ilişkilerinde aracılık yapmaları gerekse zenginlikleri ve bilgi birikimleri ile devlet kademelerinde önemli görevler üstlenmiştir. Bu görevler onları Osmanlı sultanı ve çevresine yakınlaştırırken aynı zamanda sultanın otoritesi altındaki Hristiyan egemenler olarak Osmanlı yönetim sistemine entegre etmiştir. Bu nedenle katı bir ideolojiye sahip siyasi ve sosyal bir grup oluşturmayan Fenerli elit aileler, kendi güçlerinin ve çıkarlarının Müslüman yöneticilerinin yararına olacak şekilde çalışmak olduğunu kavrayarak önemli devlet makamları için birbirleriyle de kıyasıya rekabet etmiştir. Ancak bu elit ailelerden birine mensup Aleksandros İpsilantis’in Osmanlı Devleti’nin siyasi yapısından ayrılarak Yunan bağımsızlığını hedefleyen Filiki Eteria adlı örgütün başkanlığına geçmesi ve ardından da geniş çaplı bir isyan başlatması Osmanlı Devleti nezdinde tüm Fenerlilerin güç ve itibar kaybetmesine neden olmuştur. Bu çalışma, Fenerliler arasında proto-milliyetçi bir hizip olarak kabul edilen Aleksandros İpsilantis ve onun başkanı olduğu Filiki Eteria isimli örgütün tarih yazımımızda karıştırılan ve az bilinen yönlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Rusya’dan beklediği desteği bulamayan ve Tuna Prenslikleri’nin yerel dinamiklerini iyi hesap edemeyen İpsilantis, 1821 İsyanı’nda başarısız olmuştur. Ancak Filiki üyeleri tarafından kısa süre sonra Mora ve Adalar’da yeni bir isyan başlatılmıştır. Çoğunluğunun belirgin bir ideolojiye ve siyasi duruşa sahip olmadığı Fenerliler ise bir süre sonra Osmanlı Devleti’nin ihtiyaç duyduğu nitelikte memurlar olarak devlete hizmet etmeyi sürdürmüştür.Keywords : Fenerliler, Filiki Eteria, Aleksandros İpsilantis, Yunan İsyanı, milliyetçilik