- Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Vol: 4 Issue: 2
- Kıyasa Muhalefet: Şairlerin Aruz Tasarruflarına Mukayeseli Bir Bakış
Kıyasa Muhalefet: Şairlerin Aruz Tasarruflarına Mukayeseli Bir Bakış
Authors : Mesut Bayram Düzenli
Pages : 387-416
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2017-12-12
Article Type : Review
Abstract :Klasik Türk şiirini incelediğimizde şairlerin, Türkçeyi aruz veznine tatbikleri esnasında yaşadıkları sıkıntılar sebebiyle kelimelerin yapısını değiştirmek gibi bazı uygulamalara/tasarruflara başvurduklarını görüyoruz. Bu tür uygulamaların, aruz ilmi dışında, fesâhat ilmiyle de yakın ilgisi bulunmaktadır. Zira fesâhatin şartlarından biri de "kıyâsa uygunluk”, yani şiiri oluşturan kelimelerin yapısının dilbilgisi kurallarına uygun olmasıdır. Bu bakımdan belâgatin ilk şartı olan fesâhat açısından şiirin değerlendirilmemesi, şiir-vezin münasebetine dair yapılacak incelemeyi muhtemelen noksan bırakacaktır. Diğer taraftan şairlerin aruzla ilgili uygulamalarını göz önüne aldığımızda, "zihâf, imâle, med, tahfîf, kasr, ünlü düşmesi” gibi kavramların, şiir-vezin ilişkisini değerlendirmede yeterli olmadığı da âşikârdır. Çalışmamızda Osmanlı belâgatinin temelini oluşturan Miftâhu’l-Ulûm ve Telhîsü’l-Miftâh adlı meşhur kitaplardan başlayarak Anadolu sahasında belâgate dair yazılmış önemli eserleri taradık. Böylece belâgatçilerin, şairlerin aruz tasarruflarına yönelik yaklaşımlarını ortaya koymaya çalıştık. Ayrıca vezinle ilgili az önce saydıklarımızın dışında, Tanzimat dönemi belâgat kitaplarında kullanılmaya başlayan pek çok kavrama daha rastladık. Bu kavramların şiir-vezin ilişkisinin incelenmesinde göz önünde bulundurulmasının, bundan sonraki araştırmalar için son derece yararlı olacağı kanaatindeyiz.Keywords : aruz ölçüsü, belâgat kitapları, fesâhat, kıyâsa muhâlefet, aruz tasarrufları