JEOMORFOLOJİ TARİHİ 1: ERKEN DÖNEM (1669’A KADAR)
Authors : Murat Karabulut
Pages : 415-438
Doi:10.32003/iggei.510232
View : 18 | Download : 6
Publication Date : 2019-07-30
Article Type : Research
Abstract :Bu makale, Jeomorfoloji ’nin uzak geçmişinden başlayıp Avrupa’da Aydınlanma Çağı’nın başladığı dönemlere kadar olan tarihçesini ele almaktadır. Kökeni neredeyse insanlık tarihi kadar eski olan Jeomorfoloji ‘nin düşünce yapısında da çok belirgin hatta dramatik sayılabilecek dönüşüm ve değişimler meydana gelmiştir. Bu çalışmada, Jeomorfoloji ‘nin erken dönemlerinde meydana gelen gelişmeler ve değişmeler çeşitli zaman dilimlerine ayrılarak değerlendirilmiştir. Yeryüzünün nasıl şekillendiği konusu ile ilgili ilk düşünceler Mısır, Çin ve Mezopotamya’da ortaya çıkmıştır. Daha sonraki dönemlerde ise sözü edilen medeniyetlerle etkileşim içerisine giren Antik Yunan dünyasında bilimsel düşünce doğdu. Başlangıçta ağırlıklı olarak Kozmoloji, Astronomi, yer kürenin şekli ve konumu ile başlayan tartışmalar daha da genişleyerek Jeomorfoloji ‘nin konusunu da içerisine alır hale gelmiştir. İlk zamanlarda düşünürler arasında herhangi bir konuda uzmanlaşma yoktur. Çünkü dönemin bakış açısı gereğince düşünür her konuda fikir üretmek durumundadır. Bu yüzden yer şekilleriyle ilgili görüşler hem Coğrafya hem de Kozmoloji kitaplarında yer almıştır. Ancak bu erken zamanlarda bireysel bir uzmanlaşma ortaya çıkmasa da konu temelli kitaplar yazıldığı da görülmektedir. Bu periyotta; Antik Yunan filozofları gerçek gözlemlere dayanmadan bilgiyi sistematikleştirdiler, genelleştirdiler ve teorileriler ürettiler. Ancak modern manada bilim dediğimiz şey; yeni metotlarla birlikte (deney, gözlem, ölçme) önceki filozoflar tarafından kullanılmayan bir biçimde İslam dünyasında ortaya çıktı. Bunun neticesinde de Jeomorfoloji ile ilgili bilimsel nitelik taşıyan ilk düşünceler İslam dünyasında doğdu ve Orta Çağ boyunca bütün dünyaya yayıldı. 12. ve 16. yüzyıllar arasında yavaş bir gelişim gösteren Jeomorfoloji ancak 19. yüzyılda bağımsız bir disiplin haline geldi.Keywords : Antik Yunan, Jeomorfoloji, Aristo, Üniformiteryanizm, El-Biruni, İbn-i Sina