JEOMORFOLOJİ TARİHİ 2: GELİŞME DÖNEMİ (1669-1850)
Authors : Murat Karabulut
Pages : 567-588
Doi:10.32003/igge.681084
View : 15 | Download : 5
Publication Date : 2020-07-25
Article Type : Research
Abstract :Bu makale, Aydınlanma Çağı'nın başından 19. yüzyılın ortalarına kadar süreçte Jeomorfoloji tarihini tartışmaktadır. Bu bağlamda, aydınlanma çağında Jeomorfoloji biliminde meydana gelen gelişmeler ve değişimler çeşitli zaman dilimlerine bölünerek değerlendirilmiştir. Çalışma periyodu boyunca Jeomorfoloji ‘nin düşünce yapısında çok belirgin ve hatta dramatik olarak düşünülebilecek dönüşümler ve değişiklikler meydana geldi. Dünya'nın nasıl şekillendirildiğine dair ilk düşünceler Mısır, Çin ve Mezopotamya'da ortaya çıktı. Daha sonraki dönemlerde, söz konusu medeniyetlerle etkileşime giren antik Yunan dünyasında bilimsel düşünce doğdu. Orta çağ boyunca Avrupa’da göz ardı edilen bilimsel bakış açısı İslam dünyasında varlığını devam ettirdi. Ancak yer yüzeyinin nasıl şekillendiği meselesi 15. Yy’ dan itibaren Avrupalı düşünürlerin ilgi odağı haline gelmeye başladı. Özellikle Kopernik’ le başlayan süreç, Da Vinci ile devam ederek Dekart’la birlikte önemli aşama kaydetti. Yer bilimleri (Jeoloji ve Jeomorfoloji) ayrı birer bilim dalı olarak kendi prensip ve teorilerine ilk defa 1669’da Nicolaus Steno sayesinde sahip oldu. Dönemin filozofları gerçek gözlemlere dayanarak yerküre ile ilgili bilgiyi sistematikleştirme, genelleştirme ve teorileriler üretme çabasına girdiler. İlk zamanlarda İncil’in etkisinden kurtulamayarak yer yüzeyini Katastrofik olaylar ve süreçlerin şekillendirdiği fikri kabul gördü. Ancak 18 yy. sonlarına doğru James Hutton’la birlikte yeni bakış açısı ortaya çıktı. Katastrofizmin karşıtı bir düşünce akımı olarak Üniformiteryanizm benimsenmeye başladı. İlk başlarda yavaş bir gelişim gösteren Jeomorfoloji ancak 19. Yüzyılın Ortalarına doğru Lyell’in de katkılarıyla önemli aşama kaydetti.Keywords : Jeomorfoloji, Aydınlanma Çağı, Katastrofizm, Üniformiteryanizm, Hutton, Werner, Lyell