İSKENDER PAŞA VAKIFLARI
Authors : Mustafa Oflaz
Pages : 75-93
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2009-05-01
Article Type : Other
Abstract :Çalışmamızda kullanacağımız ana kaynağımız, vakfın 1565 tarihli vakfiyesi olacaktır. Vakfiye, ilgili vakfa ait temel bilgileri ihtiva eden, vakfın bir nevi nizamnâmesi, yönetmeliğidir. Arapça olan vakfiye, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan 581 numaralı vakfiye defterinin 170. sayfa ve 185. sırasında kayıtlıdır. Yaptığı vakıflarla Osmanlı toplumuna hizmet götüren Osmanlı devlet adamlarından birisi de, Yavuz Selim ve Kanuni Süleyman dönemlerinde Van, Erzurum ve Diyarbakır beylerbeyliği yapmış İskender Paşa’dır. Kendisi tarihçiler tarafından Çerkez lakabıyla anıldığı gibi, çağdaşı diğer İskender paşalardan ayırmak için Gazi veya Sarı lakaplarıyla da anılır. Kırım menşe’li olan İskender Paşa genç yaşlarda, Rus saldırıları sebebiyle Osmanlı ülkesine göç etmek zorunda kalmıştır. Bosnalı Hüsrev Paşa’nın hizmetine giren İskender, önce kapıcıbaşı ardından da çavuşbaşı olmuştur. Daha sonra sancakbeyliğine yükselen İskender Paşa, 1546 yılında ise Arap ve Acem defterdarlığına yükseltilmiştir. 1548 yılında Van, 1551 yılında Erzurum, 1553 yılında ise Diyarbakır beylerbeyi olmuştur. İskender Paşa, 1566 yılında Bağdad, 1568 yılında da Mısır valiliğine tayin edilmiştir. 1571 yılında İstanbul’a dönen Paşa, çok kısa bir zaman sonra vefat eder. İskender Paşa beylerbeyi olarak kaldığı bölgelerde imar faaliyetlerinde de bulunmuş, buralarda cami, medrese, mektep, han ve hamam inşa ettirmiştir. Van’da içinde bir mescid bulunan medrese, Bitlis’in Rahva geçidinde bir han yaptırmış, kaleyi de tamir ettirmiştir. Erzurum beylerbeyliği sırasında, Ardanuç’ta Akkoyunlular zamanından kalma harap durumdaki camiyi yeniden inşa ettirerek ibadete açmıştır. Bağdad valiliği sırasında burada da bir cami yaptırmıştır. Diyarbakır’da ise cami, hamam, medrese ve beş adet un değirmeni inşa ettirmiştir. Bu hayratların azami şekilde devam etmesi için de zengin akarlar tahsis etmiştir. Bu akarların en büyük kısmı dükkanlardan oluşmakta idi. Ayrıca vakfın akarları arasında muhtelif şekillerde değirmenler, hücreler, mahzenler, menziller, bahçeler ve arsalar bulunmaktadır. Diyarbakır Camii için 70 parça, Van mescid ve medresesi için 52 parça, Ardanuç Camii için ise 12 parça akar tahsis edilmiştir. Bu müesseselerde çok sayıda görevli bulunmakta idi. Van Medrese ve mescidinde, ücretleri günlük olarak vakıftan verilen ve değişik görevleri üstlenmiş olan 23 görevli çalışıyordu. Bu görevlilere ödenen ücret ise günlük 100 dirhemdir. Diyarbakır’da bulunan camide ise 60 görevli bulunmakta idi. Bunların günlük toplam ücreti ise 122 dirhemdi.Keywords : İskender Paşa, vakıf, medrese, cami, Van, Diyarbakır, Erzurum, Ardanuç