- MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Vol: 10 Issue: Special Issue
- Classification Problems of the Azerbaijani Dialects
Classification Problems of the Azerbaijani Dialects
Authors : Nuray Aliyeva
Pages : 33-39
Doi:10.33206/mjss.739200
View : 18 | Download : 9
Publication Date : 2021-12-31
Article Type : Research
Abstract :Makalede Azerbaycan dili ağızlarının tasnifi konusu incelenmiştir. Azerbaycan’da ağız araştırmalarına 19. Yüzyılda başlanmıştır. Fakat bu araştırmalar tam anlamıyla 20. Yüzyılın başlarından genişlemiş, bu araştırmalarda bölge ağızların tasnifi konusunda da bir takım çalışmalar yapılmıştır. F. Köçerli, B. Çobanzade ile temeli atılan sınıflandırmayı tam anlamıyla ilk defa ünlü ağız araştırmacılarından M.Şiraliyev yapmıştır. Şiraliyev Azerbaycan dilinin bir-birinden fonetik, morfolojik, sözcük bilimi ve sözdizimsel özellikleri ile ayrılan ağzılarını ilk olarak tarihî, coğrafî özelliklerine gore sınıflandırmıştır. M.Şiraliyev’in bu tasnifi uzun zaman Azerbaycan'da yapılan ağız araştırmalarında kullanılmıştır. Sonraki yıllarda ağız araştırmalarının genişlemesi ve yürütülen geniş diyalektolojik araştırmalar Şiraliyev’in tasnifinin de geliştirilmesini bir zaruret haline getirmiştir. 1980’li yıllardan sonra bu konu yeniden gündeme geldi ve G. Doerfer, E. Azizov, B. Rasuloğlu, L. Yohanson, C. Heyet, M. Memmedli gibi dilciler Kuzey ve Güney Azerbaycan’da yaşayan Azerbaycanlıların ağızlarını tasnif etmiş, bu konuda önemli görüşler ortaya koymuşlardır. Araştırmalar sonuçunda şunu söyleyebiliriz ki, Azerbaycan dili ağızlarını ortak özelliklerine göre üç başlık altında toplayabiliriz: Kuzeydoğu ağızları; Batı ağızları; Güney ağızları. Bu grublar aynı zamanda Azerbaycan dilinin Azerbaycan Cumhuriyeti’nden başka İran’da, Irak’ta, Gürcistan’da konuşulan ağızlarını da kapsamaktadır. Bölgede geçiş ağızları ve karışık tipli ağızlar da mevcuttur. Bu ağızlar iki ağız grubuna has özellikleri taşımaktadır.Keywords : Azerbaycan dilinin ağızları, Tasnif, Kuzeydoğu ağızları, Batı ağızları, Güney ağızları