- MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Vol: 8 Issue: 1
- Tanzimat Sonrası Osmanlı Usûl Hukukundaki Gelişmeler
Tanzimat Sonrası Osmanlı Usûl Hukukundaki Gelişmeler
Authors : Ahmet Akman
Pages : 431-450
Doi:10.33206/mjss.473415
View : 5 | Download : 2
Publication Date : 2019-01-29
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı yargı teşkilatının gelişim çizgisi açısından diğer sosyal alanlara nazaran daha oturmuş bir yapıda olduğu söylenebilir. Uzun yıllar Osmanlı ve diğer İslâm toplumlarında yargılama görevini ifa eden kadıların önünde zengin İslâm Hukuku literatürü olmuştur. Ayrıca eğitim kurumlarından en fazla istifade edenler de hukukçular olmuştur. Adaletin dağıtılması ve bu konuda hassas olunmasına yönelik birçok emir ve yönlendirme İslâmi naslarda mevcuttur. Maddi hukuk kurallarının olaya uygulanışında usul hükümleri adaletin gerçekleşmesinde son derece yardımcı fonksiyon icra ederler. Yargılamanın seyrinde aksamanın olmaması, aleniyet, delillere ulaşma ve olaya düzgün tatbik edilmesi, yargılama düzeni, kayıt tutulması gibi usûli konularda karmaşık olmayan, sade yapısıyla, uzunca bir imparatorluk döneminde önemli görevler üstlenmiş olan Osmanlı kadılık müessesesi, zaman içerisinde çok tekamül geçirmiştir. Tanzimat öncesi yargı dışında sorumlulukları da olan kurumun verdiği kararlar, kadı sicillerinde kayıt altına alınmıştır. Bunların tamamı henüz tam olarak gün ışığına çıkmamış olmakla birlikte, Osmanlı genel sistemi içerisinde mutena bir yere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Tanzimat sonrasında ise modernleşmeye batılılaşma penceresinden bakan toplum, yerli değerler üzerinden çalışma yapmak yerine, kendisinden önde olduğuna inandığı batılı devletlerin maddi ve usul hukuku kodlarını iktibas etmeyi tercih etmiştir. Bu dönemde farklı yargısal kurumlar ve bunlara ait usul hükümleri ile birlikte, temelde ikili ve ama özünde parçalı bir yapı oluşmuş ve bu durum Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar sürmüştür.Keywords : Tanzimat Dönemi, Yargılama, Adalet, Kanunlaştırma, Batılılaşma