- Maliye Çalışmaları Dergisi
- Sayı: 70
- Dolaylı Vergilerin Gelir Dağılımına Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz
Dolaylı Vergilerin Gelir Dağılımına Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz
Authors : Büşra ÖZDEN, Hale BALSEVEN, Fulya ÇELEBİ
Pages : 84-104
Doi:10.26650/mcd2023-1350457
View : 113 | Download : 110
Publication Date : 2023-12-20
Article Type : Research
Abstract :Devletlerin gelir dağılımı eşitsizliğini gidermek için ekonomiye müdahale araçlarından biri vergi politikalarıdır. 1980 sonrası dönemde, Türkiye’nin de dahil olduğu gelişmekte olan ülkelerde, dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı yükselmiştir. Bu gelişmenin hâlihazırda yüksek olan gelir dağılımı eşitsizliği üzerindeki etkisi son dönemlerde öne çıkan araştırma konularından biri olmuştur. Çalışmanın amacı; Türkiye ekonomisinde dolaylı vergilerin gelir dağılımı üzerindeki etkisinin incelenmesidir. Çalışmada "dolaylı vergilerin gelir dağılımına etkisi bulunmakta mıdır?” sorusuna cevap aranmıştır. Ayrıca, çalışmada dolaylı vergilerin yaygınlaşmasına teorik gerekçe oluşturan büyüme üzerindeki etkiler de araştırılmıştır. Türkiye’de 1992-2021 döneminde dolaylı vergilerin ve dolaysız vergilerin gelir eşitsizliği ile ekonomik büyümeyi nasıl etkilediği uzun dönem ve kısa dönem tahmin yöntemleriyle incelenmektir. Bu çerçevede, çalışmada iki farklı model kullanılmıştır. İlki GINI katsayısının bağımsız değişken, gümrük vergileri, KDV, enflasyon, dolaylı vergiler, dolaysız vergiler ve bütçe açığının bağımlı değişkenler olduğu GINI modeli, ikincisi GSYH’nin bağımsız değişken olduğu ve bağımlı değişkenlerin değişmediği GSYİH modelidir. Her iki modelde de bütçe açığı dışındaki tüm değişkenlerin doğal logaritması alınarak ARDL yaklaşımı ile modeller sınanmıştır. Dolaylı vergiler içerisinde sadece verilerin analiz için yeterli sayıda olduğu KDV ve Gümrük vergileri dahil edilmiştir. Çalışmanın uzun dönem tahmin sonuçlarına göre; enflasyon oranındaki artış eşitsizliği artırırken büyümeyi azaltmaktadır. Dolaysız vergilerdeki artış eşitsizliği azaltırken büyüme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Dolaylı vergilerdeki artış hem eşitsizliği hem de büyümeyi artırmaktadır. Gümrük vergilerindeki artış eşitsizliği azaltırken büyümeyi artırmaktadır. KDV oranındaki artış ise hem eşitsizliği hem de büyümeyi azaltmaktadır. Bütçe açığındaki artış eşitsizliği artırırken, büyüme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi tespit edilmemiştir.Keywords : dolaylı vergiler, dolaysız vergiler, gelir dağılımı, GSYH, ARDL