XIX. Asırda Yeni Dil ve Çok Anlamlılık
Authors : Mustafa Öner
Pages : 170-183
Doi:10.46250/kulturder.708163
View : 13 | Download : 5
Publication Date : 2020-06-15
Article Type : Research
Abstract :XIX. asır, Türkiye’de ve Türk Dünyasında kendilerine göre tarihî şartlarla farklı biçimlerde modernleşmenin yaşandığı bir çağdır. Modern okulların açılması, yaygın eğitimin kurulması, okuma-yazmanın yayılması, yazılı kültürün ve basının gelişmesi, roman ve tiyatro gibi edebiyat türlerinin Avrupa’dan gelişi hemen göze çarpan yeniliklerdir. Bu yenilikler çağı hiç şüphesiz yepyeni bir dil yarattı. Genel dil bilimi verilerine göre, bir dilin anlam yapısının toplumun yaşantısına doğrudan bağlı olduğunu ve yaşantıdaki değişimlerin doğrudan doğruya dilin semantiğine yansıdığını biliyoruz. Bu toplum ve dil bağlantısını konumuz olan çok anlamlılık dolayısıyla iyice vurgulamak gerekir. Türkçe ocak sözünün Acemi ocağı, Yeniçeri ocağı, cebeci ocağı, topçu ocağı gibi teşkilat adları, askerî terminolojideki biçimleri çok anlamlılık ( polysemy ) örnekleridir. Yine Türkçe sancak "bayrak” Osmanlılarda, XV. yüzyılda "idare” ve "kumanda” anlamları yanında artık "idarî bölge” polisemik anlamına da geçmiştir. Ancak oda sözündeki bu çok anlamlılığın yanı sıra "serbest meslek adamlarını içinde toplayan resmî birlik” gibi yeni anlamının ve sanayi odası, ticaret odası gibi kullanımlarının XIX. asırda Tanzimat’tan sonra Fransızca chambre sözünün tercümesi ( calque ) ile meydana geldiği anlaşılıyor. Yenileşme çağı olan XIX. asırda Türkçeye geçmeye başlayan Fransızca alıntılar, bugün azımsanmayacak kadar çoktur ve dilde neredeyse değişmeden yaşamaya devam etmektedir. Bunların yanı sıra ticaret odası, sanayi odası örneklerindeki gibi kopyalanmış anlamlar ise incelenmeye muhtaç çok anlamlılıklar arasında örtülü durmaktadır. Bu makalede oda, daire vb. kelimelerde çok anlamlılık olgusu incelenecektir.Keywords : modernizm, çok anlamlılık, anlam bilgisi, oda, daire, Türk Dili