- KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 21 - Aralık 2023
- HOCA KERİM EFENDİ VE KAZA KADER RİSALESİ
HOCA KERİM EFENDİ VE KAZA KADER RİSALESİ
Authors : Ridvan Özdinç
Pages : 133-146
Doi:10.51592/kulliyat.1380313
View : 51 | Download : 73
Publication Date : 2024-01-01
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı modernleşmesi boyunca amelî hikmet boyutunda devam eden arayışlar XIX. asrın ikinci yarısından itibaren nazarî hikmet sahasına da intikal etmeye başlamıştır. Avrupa’ya tahsile giden ve çalışmalarını başta mantık olmak üzere İslam felsefesi özelinde sürdüren Hoca Kerim Efendi’nin kaleme aldığı Risâle-i Kaza ve Kader adlı eseri bu sahadaki ilk ürünlerdendir. İrade, kaza ve kader konuları din ile modernleşme ilişkileri bağlamında önemli bir yerde durmaktadır. Hoca Kerim Efendi bu risalesinde meseleye klasik İslam felsefesi penceresinden bakmasına rağmen sık sık İslam mezheplerinin anlayışlarına da müracaat etmektedir. Amelî hikmet zaviyesinden insan hürriyeti ve sorumluluğunu araştıran diğer taraftan Allah-alem ve Allah-insan ilişkisi bağlamında nazarî hikmetin imkanlarını yoklayan bu çalışma devrinden izler taşır. Ayrıca klasik ananeye bağlı kalarak değişimle mevcudu koruma arasındaki gerilimi yansıtır. Hoca Kerim Efendi meseleyi devrinin aktüel tartışma alanlarına taşımayarak sonraki dönemde etkin ve tanınmış bir isim olma imkanından mahrum kalmıştır. Bu eserinde, klasik İslam felsefesi geleneğine eklemlenip onun içinde kalarak bazı yeniliklere teşebbüs etmiş gibi durmaktadır.Keywords : Osmanlı Modernleşmesi, Hoca Kerim Efendi, kaza ve kader, irade, hürriyet