- Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Sayı: 15 Güncel Sayı
- Çağatay Türkçesinde /-GAy/ Gelecek Zaman Ekinin Sıfat-fiil Görevinde Kullanımı Üzerine
Çağatay Türkçesinde /-GAy/ Gelecek Zaman Ekinin Sıfat-fiil Görevinde Kullanımı Üzerine
Authors : Sevim Erdem Yıldız
Pages : 711-726
Doi:10.51531/korkutataturkiyat.1429236
View : 87 | Download : 98
Publication Date : 2024-04-28
Article Type : Research
Abstract :Sıfat-fiiller, fiil kök ve gövdelerine getirilen sıfat-fiil ekleri ile fiil şekilleri olarak hareket hâlindeki nesneleri karşılamakla birlikte zaman anlamını da koruyan, ismin özelliklerini taşıyan fiil şekilleridir. Bu nedenle sıfat-fiil ekleri, fiil çekimlerinde şekil ve zaman ekleri hâlinde geçerler. Türkçenin tarihî gelişim seyri içinde kimi kök ve eklerde çeşitli fonetik ve morfolojik değişimler olduğu gibi şekil, anlam ve işlev bağlamında sıfat-fiil eklerinin de çeşitli değişimlere uğradığı bilinmektedir. Bu, dilin akışındaki doğal bir durumdur. Bu çalışmada ise tarihî Türk lehçelerinde gelecek zaman eklerinden biri olarak kullanılan -GAy ekinin, Çağatay Türkçesinde sıfat-fiil görevindeki kullanımı değerlendirilmiştir. Çalışmamızda klasik öncesi dönem metinlerinden Mevlânâ Sekkâkî Dîvanı, Lutfî Divanı, Gedayî Dîvânı; klasik dönem metinlerinden Hüseyin Baykara Divânı, İlk Divan, Bedâyiʿu’l-Vasaṭ, Fevāyidüʼl-Kiber, Mahbûbü’l-Kulûb, Hâlât-ı Pehlevan Muhammed Risâlesi, Mecalisü’n-Nefa’is, Sedd-i İskenderî, Seb’a-i Seyyâre, Bâbürnâme, Çağatayca Taberî Tarihi, Zafer-nâme-i Emir Temür; klasik sonrası dönem metinlerinden Şecere-yi Türk ve Şecere-yi Terākime taranmıştır. Metinlerin genelde manzum olması sebebiyle çeviride farklılıklar olabileceğinden özellikle -GAy’ın sıfat-fiil fonksiyondaki kullanımını net bir şekilde ortaya koyan örnekleri almayı tercih ettiğimizi belirtmemiz gerekir. İnceleme sırasında çalışmada fiilimsi ve sıfat-fiil kavramları üzerinde durulmuş, ardından Çağatay Türkçesindeki sıfat-fiiller sunulmuştur. Sonrasında ise Çağatay Türkçesi metinlerinde -GAy ekinin sıfat-fiil görevinde bulunduğu örnekler incelenmiştir. Böylelikle Çağatay Türkçesi döneminde -GAy ekinin bu işlevde de kullanılmış olduğu ortaya konulmuştur.Keywords : Çağatay Türkçesi, fiilimsi, sıfat-fiil, sıfat-fiil ekleri, -GAy gelecek zaman eki.